ਹਾਇਕੂ ਸਿਰਜਣਾ

ਅੱਧੀ ਰਾਤੀਂ ਖਾਣ-ਮੇਜ਼ ‘ਤੇ

ਬੇਤਰਤੀਬੇ ਡੱਬੇ ਸਾਂਭਾਂ…

ਮੈਨੂੰ ਸੁੱਝੇ ਹਾਇਕੂ

ਅੰਬਰੀਸ਼

ਡਰਨਾ

ਸਿਰ ‘ਤੇ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਪਰਨਾ

ਪਾਟੇ ਝੱਗੇ ਮਾਲਕ –

ਖੜ੍ਹਾ ਖੇਤ ਵਿਚ ਡਰਨਾ

ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ

ਅਗੇਤੀ ਸ਼ਾਮ

chrysanthemums

on the bedside table

early dusk

Frank Robinson

ਗੁਲਦਾਓਦੀਆਂ

ਮੰਜੇ ਸਿਰਹਾਣੇ ਮੇਜ਼ ‘ਤੇ

ਅਗੇਤੀ ਸ਼ਾਮ

ਫਰੈਂਕ ਰੌਬਿਨਸਨ

ਅਨੁਵਾਦ: ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਨਾਮਕਰਨ

ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਮਕਰਨ…

ਟਰੈਕਟਰ ਡੀ ਟੀ ੧੪

‘ਲੰਬੜਾਂ ਦੀ ਖੋਤੀ’

ਕੁਲਪ੍ਰੀਤ ਬਡਿਆਲ

ਨੋਟ: ਡੀ ਟੀ ੧੪= ਇਕ ਛੋਟੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਟਰੈਕਟਰ ਦੇ ਮਾਡਲ ਦਾ ਨਾਂ।

ਇਕੱਲਾ ਪੰਛੀ

up on the roof

a lonely bird…

pleasures and sorrows

Brajinder Dhillon

ਛੱਤ ‘ਤੇ ਬੈਠਾ

ਇਕੱਲਾ ਪੰਛੀ…

ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਤੇ ਗ਼ਮ

ਬਰਜਿੰਦਰ ਢਿਲੋਂ

ਨਾ ਪਿੱਪਲ਼ ਨਾ ਬੋਹੜ

ਪਿੱਪਲ਼ ਬੋਹੜ ਪੱਟ…

ਪਿੰਡ ਧੁੱਪੇ ਸੜ ਰਿਹਾ

ਲੱਗਿਆ ਬਿਜਲੀ ਕੱਟ

ਗੁਰਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ

ਚਿੜੀਆਂ ਦੀ ਲੋਰੀ

ਨਵ-ਜੰਮੇ ਪੱਤੇ

ਟਹਿਣੀ ਬਹਿਕੇ ਚਿੜੀਆਂ

ਲੱਗੀਆਂ ਲੋਰੀ ਦੇਣ

ਗੁਰਮੀਤ ਸੰਧੂ

ਕੁੜੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ

ਵੇਹੜੇ ਨਿੰਮ ਦੀ ਛਾਂ

ਉਪਰ ਬੋਲਣ ਚਿੜੀਆਂ

ਹੇਠਾਂ ਖੇਲਣ ਕੁੜੀਆਂ

ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ

ਫੁੱਲੀਂ ਲੱਦੇ

A dirt road …

Acres of potato plants

White flowered under the moon

Robert Spiess

ਕੱਚੀ ਸੜਕ …

ਆਲੂਆਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਖੇਤ

ਚਿੱਟੇ ਫੁੱਲੀਂ ਲੱਦੇ ਚੰਨ ਨੇ

ਰੌਬਰਟ ਸਪਿੱਸ

ਅਨੁਵਾਦ: ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਟਰੈਕਟਰ ਸੰਗੀਤ

ਆਈਸ਼ਰ ਧੁਕ-ਧੁਕ

ਜ਼ੀਟਰ ਘੀਂ-ਘੀਂ

ਸੁਰ ਮੈਸੀ ਰਸ-ਭਿੰਨੀ

ਕੁਲਪ੍ਰੀਤ ਬਡਿਆਲ

ਬਿਜਲੀ ਕੱਟ

ਬਿਜਲੀ ਚਲੀ ਗਈ

ਕੁਝ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਰੌਸ਼ਨੀ

ਬਾਕੀ ਥਾਂਈ ਹਨੇਰਾ

ਗੁਰਨੈਬ ਮਘਾਣੀਆ

ਕਿਰਪਾਨਾਂ

ਨਗਰ-ਕੀਰਤਨ

ਪੀਲ਼ੀਆਂ ਪੱਗਾਂ

ਲਿਸ਼ਕਣ ਕਿਰਪਾਨਾ

ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚਾਤ੍ਰਿਕ

ਉਡਾਰ

ਪੰਛੀ ਦਾ ਪਰਵਾਰ

ਜੋਗੀਆਂ ਵਾਂਗਰ ਟੁਰ ਗਿਆ

ਹੋਏ ਬੋਟ ਉਡਾਰ

ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀਪ

ਤਿੰਨ ਦਰਸ਼ਕ

ਫੋਟੋ: ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ, ਔਟਵਾ, ਕੈਨੇਡਾ।

ਤਿੰਨ ਨਿਰੀਖਕ

ਵੇਖਦੇ, ਸੁਣਦੇ

ਬੋਲਦੇ ਸੋਚਕੇ

ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਫੂਹੜੀ

ਟਰਾਲੀ ਵਿਚ ਮਕਾਣ…

ਵੱਢੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਕੋਲ਼

ਮਿਰਗ ਫੂਹੜੀ ਆਏ

ਗੁਰਮੀਤ ਸੰਧੂ

ਪਰਭਾਤ

ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਅਲਾਪ

ਰਾਹੀਆਂ ਦੀ ਪੈਰ-ਥਾਪ

ਆ ਰਹੀ ਪਰਭਾਤ

ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ

ਕੱਟ

ਆਉਣ ਦਾ ਤਾਂ ਪਤਾ ਨੀ

ਬੱਤੀ ਜਾਊਗੀ

ਪੂਰੇ 8 ਵਜੇ

ਗੁਰਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ

ਇੰਦਰਪੁਲ਼

ਫੋਟੋ: ਅਲੈਂਕਾ ਜ਼ੌਰਮੈਨ

ਆ ਜਾ ਮਿਲੀਏ ਸੱਜਣਾ

ਤੇਰੇ ਘਰ ਤੋਂ ਮੇਰੇ ਘਰ ਤਕ

ਪੁਲ਼ ਬਣਾਇਆ ਬੱਦਲਾਂ

ਹਾਇਕੂ: ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਸਾਕੀ

‘I’m not a model,’

The young barmaid’s T-shirt says

‘I just look like one.’

Borut Zopancic

‘ਮੈ ਕੋਈ ਮਾਡਲ ਨਹੀਂ’

ਬਾਰਮੇਡ ਦੀ ਟੀ-ਸ਼ਰਟ ‘ਤੇ ਲਿਖਿਆ

‘ਬੱਸ ਲਗਦੀ ਹਾਂ’

ਬੋਰਟ ਜ਼ੁਪਾਂਚਿਚ

ਅਨੁਵਾਦ: ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਨੋਟ: barmaid = ਸ਼ਰਾਬਘਰ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੀ

ਟਾਵਰ ਛਾਂ

ਇੱਜੜ ਚਾਰਦੇ ਬੱਚੇ

ਤਿੱਖੀ ਧੁੱਪ

ਬੈਠੇ ਟਾਵਰ ਛਾਵੇਂ

ਗੁਰਨੈਬ ਮਘਾਣੀਆ

ਖੇਡ ਫੁਹਾਰੇ

ਬੱਚੇ ਫੜਦੇ

ਇੰਦਰਧਨੁਸ਼

ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚਾਤ੍ਰਿਕ

ਅੱਗ

ਹਾਇਗਾ: ਅਨਾਮ

ਨਵ-ਪੁਰਬ

ਗੋਰੀ ਨਾਲ਼ ਵਿਆਹਿਆ

ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਅਤੇ ਦੁਸਹਿਰਾ

ਕ੍ਰਿਸਮਿਸ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ

ਗਰਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ

ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਤੀਆਂ

ਕੁਈਨ ਪਾਰਕ ਗਿੱਧਾ –

‘ਤੀਆਂ ਤੀਜ ਦੀਆਂ

ਭਾਦੋਂ ਦੇ ਮੁਕਲਾਵੇ’

ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਹੰਸ

low over the railroad

wild geese flying –

a moonlit night

Shiki

ਰੇਲ ਪਟੜੀ ‘ਤੇ ਨੀਵੇਂ ਹੋ ਕੇ

ਹੰਸ ਉੜਦੇ ਜਾਣ –

ਇਕ ਚਨਣੀ ਰਾਤ

ਸ਼ਿੱਕੀ

ਅਨੁਵਾਦ: ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਬਸ

ਹਾਇਗਾ: ਰਾਜ

ਬੋੜੇ ਖੂਹ

ਬੰਜਰ ਧਰਤੀ

ਉੱਤਰੇ ਮੂੰਹ

ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ

ਠੰਡੀ ਛਾਂ

ਨਿੰਮ ਦੀ ਠੰਡੀ ਛਾਂ –

ਘੁੱਗੀ ਬੈਠੀ ਆਲ੍ਹਣੇ

ਮੰਜੀ ਬੈਠੀ ਮਾਂ

ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਡਰਨਾ

ਕਾਹ ਤੋਂ ਗੱਡਿਆ ਡਰਨਾ ?

ਪਰਦੂਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪੰਛੀ ਡਰਦੇ

ਚੋਰਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਡਰ ਨਾ

ਗੁਰਮੀਤ ਸੰਧੂ

ਭੇਟਾ

at my poor hovel

there’s one thing I can offer –

small mosquitoes

Basho

ਅਪਣੀ ਗ਼ਰੀਬ ਕੁੱਲੀ ਵਿਚ

ਇਕ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਭੇਟ ਕਰ ਸਕਦਾਂ –

ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਮੱਛਰ

ਬਾਸ਼ੋ

ਅਨੁਵਾਦ: ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਮਹਿਕ ਸਵਾਰੀ

Haiga by Polona Oblak

ਸਵਾਰ

ਲੈਵੇਂਡਰ ਦੀ ਮਹਿਕ ‘ਤੇ

ਤਿਤਲੀ

ਹਾਇਗਾ: ਪੌਲੋਨਾ ਓਬਲਾਕ

ਅਨੁਵਾਦ: ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਤਰਿਹਾਏ ਬੂਟੇ

ਸਰਦੀ ਰੁੱਤੇ

ਗਮਲਿਆਂ ਵਿਚ

ਤਰਿਹਾਏ ਬੂਟੇ

ਅੰਬਰੀਸ਼

ਭੈ-ਕਾਲ

ਜਹਾਜ਼ ਰੱਨ-ਵੇ ‘ਤੇ

ਰੱਬ ਦੇ ਘਰ

ਸਾਰੇ ਫੂਨ ਬਿਜ਼ੀ

ਗਰਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ

ਨੋਟ: ਬਿਜ਼ੀ = busy = ਵਿਅਸਤ/ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ

ਸਿੱਲ੍ਹੀ ਸਰਘੀ

Birds singing

in the dark

—Rainy dawn.

Jack Kerouac

ਪੰਛੀ ਗਾਉਂਦੇ

ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ

-ਮੀਂਹ ਭਿੱਜੀ ਸੱਰਘੀ

ਜੈਕ ਕੇਰਾਉਕ

ਅਨੁਵਾਦ: ਬਲਰਾਜ ਚੀਮਾ

ਕਹਾਣੀ

ਹਾਇਗਾ: ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ

ਚਾਂਭੜ

ਪਾ ਰਹੇ ਨੇ ਚਾਂਭੜ

ਗੱਡੇ ਥੱਲੇ ਕੁੱਤਾ

ਗੱਡੇ ਉੱਤੇ ਬਾਂਦਰ

ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀਪ

ਸ਼ੀਸ਼ਾ

this one eye sightless

but on that side also

I polish my glass

Hino Sojo

ਇਸ ਅੱਖੋਂ ਨਾ ਦਿਸਦਾ

ਪਰ ਇਸ ਪਾਸੇ ਵਾਲ਼ਾ ਵੀ

ਮੈਂ ਸਾਫ ਕਰਦਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ

ਹੀਨੋ ਸੋਜੋ

ਅਨੁਵਾਦ: ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਫੁੱਲ ਖਿੜੇ ਦੇ ਖਿੜੇ

ਚਿੱਟੀਆਂ ਚੁੱਨੀਆਂ

ਚੀਕ ਚਿਹਾੜਾ

ਸਤਵਰਗ ਖਿੜੇ ਦੇ ਖਿੜੇ

ਕੁਲਪ੍ਰੀਤ ਬਡਿਆਲ

ਨੋਟ: ਸਤਵਰਗ = ਗੈਂਦੇ ਦੇ ਫੁੱਲ

ਤਮਾਸ਼ਾ

ਹਾਇਗਾ: ਰਾਜ

ਹਰ ਕੀ ਪਉੜੀ

ਹਰ ਕੀ ਪੌੜੀ

ਤਰਦੀ ਮਛਲੀ

ਬਹਿਰੀ ਲੈਗੀ

ਗੁਰਮੀਤ ਸੰਧੂ

ਨੋਟ; ਬਹਿਰੀ/ਬਿਰ੍ਹੀ = kingfisher

ਆਸ

ਨਿੱਸਰੀ ਕਣਕ

ਫੁੱਲੀ ਸਰ੍ਹੋਂ

ਸੁਪਨੇ ਖਿੜੇ

ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ

ਮੱਛਰ

Mosquitoes by day –

The Budha hides them all

Behind his back

Issa

ਦਿਨ ਵਿਚ ਮੱਛਰ –

ਬੁੱਧ ਛੁਪਾ ਲੈਂਦਾ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ

ਅਪਣੀ ਪਿੱਠ ਪਿੱਛੇ

ਇੱਸਾ

ਅਨੁਵਾਦ: ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਅਸਰਾਜੇ ਦੀ ਧੁਨੀ

ਹਾਇਗਾ: ਕੁਲਪ੍ਰੀਤ ਬਡਿਆਲ

ਨੋਟ : ਆਸਾ ਤੜਕੇ ਸਵੇਰ ਦਾ ਰਾਗ ਹੈ । ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ‘ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ’ ਨੂੰ ਟੁੰਡੇ ਅਸਰਾਜੇ ਦੀ ਧੁਨੀ ਵਿਚ ਗਾਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਹੈ । ਪਰਚੱਲਤ ਧੁਨ ਕੁਛ ਇਸ ਤਰਾਂ ਹੈ:-

http://www.sitarplayer.net/tabla/asa.wav

ਚੰਨ ਦਾ ਪਰਛਾਂਵਾਂ

ਲਹਿਰ ਲਹਿਰ ਪਰਛਾਂਵਾਂ ਤੁਰਿਆ

ਨਾ ਚੰਨ ਡੁੱਬਿਆ

ਨਾ ਚੰਨ ਖੁਰਿਆ

ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਕੁਦੌਵਾਲ

ਪਿਚਕਾਰੀ

ਪਾਨ ਦੀ ਪਿਚਕਾਰੀ

ਸ਼ਹਿਰ ਜਲੰਧਰ

ਅਸ਼ਟਾਇਲ ਬਿਹਾਰੀ

ਗੁਰਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ

ਗੁਆਚੇ ਗੀਤ

song cycles

lost in the woods;

the last throat pierced

ਗੀਤ ਘੁੰਮ ਰਿਹੈ

ਗੁਆਚਿਆ ਜੰਗਲ਼ ਵਿਚ;

ਆਖਰੀ ਗਲ਼ਾ ਕਟ ਚੁਕਿਐ

ਡਾਇਨਾ ਡੀ ਪਰਾਈਮੋ

ਅਨੁਵਾਦ: ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਦੋਚਿੱਤੀ

ਦੋਚਿੱਤੀ ‘ਚ ਦਿਲ

ਨਾ ਹਾਇਕੂ ਲਿਖਾਂ

ਨਾ ਕੰਮ ਕਰਾਂ

ਰਾਜ

ਸਕੀਆਂ ਭੇਣਾਂ

ਮੇਰੇ ਸੱਜੇ-ਖੱਬੇ ਬਹਿਕੇ

ਦੁਖ-ਸੁਖ ਫੋਲਣ

ਮੌਤ ਤੇ ਜਿੰਦਗੀ ਸਕੀਆਂ ਭੈਣਾਂ

ਵਰਿਆਮ ਸੰਧੂ

ਠਿਕਾਣਾ

ਝੁੰਡ ਦੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ

ਜਾ ਬੈਠੀਆਂ ਨਿੰਮ ਟਾਹਲੀ

ਤੇ ਕੁਝ ਬੇਰੀਂ ਕਿੱਕਰੀਂ

ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ

ਪਿਤਰ

ਪਿਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਬਰਾਂ

ਫੁੱਲ ਲਾਉਣ ਆਇਆ

ਬਾਪੂ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ਼

ਗੁਰਮੀਤ ਸੰਧੂ

ਖਾਲੀ ਕੋਨਾ

ਲਿਖਦੀ ਲਿਖਦੀ

ਪੈਨਸਲ ਘਸਗੀ

ਕੋਨਾ ਸਫੇ ਦਾ ਖਾਲ੍ਹੀ

ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ

ਮਿਲਣੀ

ਹਾਇਗਾ: ਅਨਾਮ

ਫੂਕ

ਐਸੀ ਫੂਕ ਮਾਰੀ

ਅੱਗ ਨੇ ਚਾਮ੍ਹਲ-ਚਾਮ੍ਹਲ

ਗਿੱਲੀ ਲੱਕੜ ਸਾੜੀ

ਗੁਰਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ

ਗਲਹਿਰੀ

ਕਾਟੋ* ਮਾਰੀ ਕਾਰ ਨੇ

ਚਿੜੀਆਂ ਚੂੰ ਚੂੰ ਲਾਈ

ਕਾਂਵਾਂ ਰੌਲ਼ਾ ਪਾਇਆ

ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚਾਤ੍ਰਿਕ

* ਕਾਟੋ = ਗਲਹਿਰੀ/ਗਾਲ੍ਹੜ

ਘੋਲ਼

even the Budha lay down

to breathe his last

why am I struggling

Diana Di Primo

ਬੁੱਧ ਵੀ ਤਾਂ ਢਹਿ ਪਿਆ ਸੀ

ਆਖਰੀ ਸਮੇ

ਮੈਂ ਕਿਉਂ ਘੁਲ਼ੀਂ ਜਾਨੀਆਂ

ਡਾਇਨਾ ਡੀ ਪਰਾਈਮੋ

ਅਨੁਵਾਦ: ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਗੱਲਾਂ

ਬੇਬੇ ਕਰਦੀ ਗੱਲਾਂ

ਕੁੱਤੇ ਬਿੱਲੀਆਂ ਨਾਲ਼

ਧੀਆਂ ਪੁੱਤ ਪਰਦੇਸ

ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਘਟਦਾ ਚੰਨ

ਚੰਨ ਨਾ ਸੌਂਵੇ

ਫ਼ਿਕਰ ਵਿਚ

ਰੋਜ਼ ਘਟੇ

ਗੁਰਨੈਬ ਮਘਾਣੀਆ

ਸ਼ਾਂਤੀ–ਪਾਠ

ਸ਼ਾਂਤੀ-ਪਾਠ ਸ਼ੋਰ

ਉਡੇ ਰੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਪੰਛੀ

ਬਾਗਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮੋਰ

ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ

ਰੁੱਤ ਬਦਲੀ

ਪੱਖਾ ਚੱਲਣ ਤੇ

ਉੱਡ ਗਏ ਬੋਟ

ਖਿੱਲਰ ਗਿਆ ਆਲਣਾ

ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ

ਖਹਿ

ਤਾਰ ਸੁੱਕਦੇ ਖਹਿ ਕੇ

ਸਾਫਾ ਅਤੇ ਦੁਪੱਟਾ

ਜ਼ੁਲਫ਼ਾਂ ਵਿਚ ਕੇਸ

ਗੁਰਮੀਤ ਸੰਧੂ