ਇਕੱਲ

ਪਤਝੜ ਸਿੱਲ੍ਹੀ ਸ਼ਾਮ…

ਸੁੰਨੀ ਝੀਲ ਕਿਨਾਰੇ

ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਕੋਈ ‘ਕੱਲਾ

ਰੋਸਾ

ਮੀਂਹ ਨਾ ਰੁਕਣ ‘ਚ ਆਵੇ

ਘਰ-ਡੱਕਿਆ ਮੁੰਡਾ ਖਿਝਦਾ

ਅਪਣੇ ਨਵੇਂ-ਨਕੋਰ ਪਤੰਗ ‘ਤੇ

ਸ਼ੋਹਾ

ਦਾਗ਼

ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰਾ…

ਧਰਤੀ ਦੀ ਚੋਲ਼ੀ ‘ਤੇ ਦਿਸਦੇ

ਮਹਾਂ-ਨਗਰਾਂ ਦੇ ਦਾਗ਼

ਲਿਸ਼ਕਾਰ

ਭਿੱਜਿਆ ਸ਼ਿਕਰਾ

ਝਾੜੇ ਅਪਣੇ ਖੰਭ…

ਲਿਸ਼ਕਾਰ ਵਿਚ

ਤੋਰੀ

ਉਡਾਰ

ਹੋਏ ਬੋਟ ਉਡਾਰ…

ਦੱਖਣ ਕੂੰਜਾਂ ਚੱਲੀਆਂ

ਬਾਣ-ਰੂਪ ਦੀ ਡਾਰ

ਨੋਟ: ਬਾਣ-ਰੂਪ (arrow-head formation). ਕੂੰਜਾਂ ਦੀ ਡਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕ ਤੀਰ ਦੀ ਨੋਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉੜਦੀ ਹੈ।

ਕੁਟੀਆ

ਚਲੇ ਗਏ ਉਹ…

ਪਰ ਅਪਣੀ ਕੁਟੀਆ ਦੇ ਵਿਹੜੇ

ਲਾਲਟੈਨ ਬਾਲ਼ ਗਏ

ਸ਼ਿਕੀ

ਪੀਲ਼ੀ ਧੁੱਪ

ਪਤਝੜ ਪੀਲ਼ੀ ਧੁੱਪ:

ਕੱਲ੍ਹ ਸੀ ਭਰਿਆ ਖੇਤ

ਅੱਜ ਮੱਕੀ ਦਾ ਵੱਢ

ਸੰਧਿਆ ਦੀ ‘ਵਾ

evening breeze…

water splashes against

a blue heron’s legs

Buson

ਸੰਧਿਆ ਦੀ ‘ਵਾ ਚੱਲੇ…

ਲਹਿਰਾਂ ਆ ਆ ਲੱਗਣ

ਨੀਲੇ ਸਾਰਸ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ‘ਤੇ

ਬੂਸੋਨ

ਪਾਣੀ ਉੱਤੇ ਲੀਕਾਂ

ਸ਼ਨਿਚਰਵਾਰ ਧੁਪੀਲਾ ਚੜ੍ਹਿਆ

ਬੰਦਰਗਾਹ ‘ਤੇ ਬਾਦਬਾਨੀ ਬੇੜੀਆਂ

ਪਾਣੀ ਉੱਤੇ ਵਾਹੁਣ ਲਕੀਰਾਂ ਲੋਕ

ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ (ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ)

ਨੋਟ: ਧਰਤ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਗੋਲਾਰਧ ਵਿਚ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਸ਼ੁ੍ਰੂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰਦੀ ਦੀ ਇਕੱਲ ਤੋਂ ਅੱਕੇ ਲੋਕ ਧੁੱਪੀਲੇ ਦਿਨ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ।

ਝੜਦੇ ਪੱਤੇ

we stand still to hear

tinkle of far temple bell…

willow-leaves falling

Basho

ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਖੜ੍ਹੇ ਕਿ ਸੁਣੀਏ

ਦੂਰ ਮੰਦਰ ਦੀ ਘੰਟੀ ਦੀ ਟੁਣਕਾਰ…

ਬੈਂਤ ਦੇ ਪੱਤੇ ਝੜ ਰਹੇ

ਬਾਸ਼ੋ

ਸਿਫ਼ਰਾਂ

ਪਤਝੜ ਢਲ਼ਦੀ ਸ਼ਾਮ…

ਸਕੋਰਬੋਰਡ ‘ਤੇ ਸਿਫ਼ਰਾਂ

ਖਾਲੀ ਖੇਡ ਮੈਦਾਨ

ਡਰਨੇ

pitiful….fearful…

poor scarecrows look like

men in autumn moonlight

Shiki

ਤਰਸਯੋਗ…ਡਰੇ ਡਰੇ…

ਪਤਝੜ ਦੀ ਚਾਨਣੀ ਵਿਚ

ਬੰਦਿਆਂ ਵਰਗੇ ਲਗਦੇ ਡਰਨੇ

ਸ਼ਿਕੀ

ਸਸਤਾਵੇ

ਪੱਤ ਝੜੇ ਉੜ ਚੱਲੇ:

ਸ਼ਾਮੀ ਸੈਰ ਕਰੇਂਦਾ ਬਾਪੂ

ਰੁਕਦਾ ਬਹਿੰਦਾ ਜਾਵੇ

ਫੁਲਕਾਰੀ

 

ਬੇਬੇ ਨੇ ਫੁਲਕਾਰੀ

ਟਹਿਣੀ ‘ਤੇ ਲਟਕਾਈ…

ਪਤਝੜ ਆਈ

ਖਰਬੂਜ਼ੇ

melons you stole last year

this year I place them

upon your grave, my son

Oemaru

ਤੂੰ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਚੁਰਾਏ ਸੀ ਖਰਬੂਜ਼ੇ

ਏਸ ਸਾਲ ਮੈਂ ਭੇਟਾ ਕਰਾਂ ਉਹ

ਤੇਰੀ ਕਬਰ ‘ਤੇ, ਮੇਰੇ ਬੱਚੇ

ਓਏਮਾਰੂ

ਰਵੀਵਾਰ

ਦਾਦੀ ਬੱਚੇ ਪਾਲ਼ੇ….

ਮੰਮੀ ਪਾਪਾ ਚੱਲੇ

ਸੱਤਵੇਂ ਦਿਨ ਵੀ ਕੰਮ

ਸੁਪਨਾ

morning-misted street…

with white ink an artist

brushes a dream of people

Buson

ਸਵੇਰ-ਧੁੰਦਲਾਟੀ  ਗਲੀ…

ਚਿੱਟੀ ਸ਼ਾਹੀ ਨਾਲ ਚਿਤਰਕਾਰ

ਸਿਰਜ ਰਿਹਾ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸੁਪਨਾ

ਬੂਸੋਨ

ਸੋਕਾ

ਭਾਦੋਂ ਲੰਘੀ ਸੁੱਕੀ

ਛਿੜਕਾ ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ

ਬਦਲ਼ੀ ਇੱਕੀ ਦੁੱਕੀ

ਪੁਰਾਤਨ ਮਹਿਕ

at Nara temple…

fragrant chrysanthemums

and ancient images

Basho

‘ਨਾਰਾ’ ਮੰਦਰ …

ਮਹਿਕਦੀਆਂ ਗੁਲਦਾਊਦੀਆਂ

ਅਤੇ ਪੁਰਾਤਨ ਮੁਰਤੀਆਂ

ਬਾਸ਼ੋ

ਅਲਵਿਦਾ

ਪਤਝੜ ਰੁੱਤ ਵਿਦਾਈ

ਰੁੱਖੋਂ ਝੜਦੇ ਪੱਤੇ

ਜਾਂਦੇ ਹੱਥ ਹਿਲਾਈ

ਲਾਟਾਂ

heat-waves to heaven…

from burning hearts of

three thousand homes

Shiki

ਦੇਵ-ਲੋਕ ਵੱਲ ਲਾਟਾਂ…

ਤਿੰਨ ਹਜਾਰ ਘਰਾਂ ਦੇ

ਬਲ਼ਦੇ ਸੀਨਿਆਂ ਚੋਂ

ਸ਼ਿਕੀ

ਰੰਗੇ ਪੈਰ

ਪਤਝੜ ਆਈ ਵਿਹੜੇ

ਪੱਤੇ ਪੱਤੇ ‘ਤੇ ਪਈ

ਰੰਗੇ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਪੈੜ

ਝੀਂਗਰ

chanting at the alter

of the inner sanctuary…

a cricket priest

Issa

ਧੁਰ ਮੱਠ ਦੇ ਅੰਦਰ

ਵੇਦੀ ‘ਤੇ ਮੰਤਰ ਪੜ੍ਹੇ

ਝੀਂਗਰ ਪਾਦਰੀ

ਇੱਸਾ

ਗਲਹਿਰੀ

ਸਰਦੀ ਲਈ ਤਿਆਰੀ…

ਨਿੱਕ ਸੁੱਕ ‘ਕੱਠਾ ਕਰ ਰਹੀ

ਦੂਰ-ਅੰਦੇਸ਼ ਗਲਹਿਰੀ

ਗੁਲਦਾਊਦੀਆਂ

in lantern-light

my yellow chrysanthemums

lost all their colour

Buson

ਲਾਲਟੈਨ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ

ਮੇਰੀਆਂ ਪੀਲ਼ੀਆਂ ਗੁਲਦਾਊਦੀਆਂ ਦਾ

ਸਭ ਰੰਗ ਫਿੱਕਾ ਪੈ ਗਿਆ

ਬੁਸੋਨ

ਕੋਲਿਆਂ ਦੀ ਅੱਗ

this charcoal fire…

our years fall away

in just that fashion

Shiki

ਕੋਲਿਆਂ ਦੀ ਅੱਗ…

ਸਾਡੇ ਸਾਲ ਵੀ ਬਸ

ਇਸ ਤਰਾਂ ਹੀ ਕਿਰ ਰਹੇ

ਸ਼ਿਕੀ

ਧੁੱਪ ਰੰਗੀਲੀ

ਪਤਝੜ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਿਆ…

ਮੈਪਲ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਚੋਂ ਝਰ ਕੇ

ਧੁੱਪ ਰੰਗੀਲੀ ਲੱਗੇ

ਭਰਿੰਡਾਂ

ਸੁੱਕੇ ਖੂਹ ਦੀਆਂ ਟਿੰਡਾਂ:

ਪੰਛੀਆਂ ਨੇ ਆਲ੍ਹਣੇ

ਤੇ ਛੱਤੇ ਲਾਏ ਭਰਿੰਡਾਂ

ਮੁੱਢ

felling a tree

and gazing at the cut end—

tonight’s moon

Basho (1644-1694)

ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਵੱਢ ਕੇ

ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਕੱਟੇ ਮੁੱਢ ਵੱਲ —

ਅੱਜ ਰਾਤ ਦਾ ਚੰਨ

ਬਾਸ਼ੋ (੧੬੪੪-੧੬੯੪)

ਪਤਝੜ ਸ਼ਾਮ

on a bare branch

a crow has alighted …

autumn nighfall

Basho (1644-1694)

ਇਕ ਨਿਪੱਤਰੀ ਟਹਿਣੀ ਉੱਤੇ

ਕਾਂ ਬੈਠਿਆ ਆਕੇ …

ਪਤਝੜ ਦੀ ਸ਼ਾਮ

ਬਾਸ਼ੋ (੧੬੪੪-੧੬੯੪)

ਸੋਕਾ

ਸੋਕਾ ਲੱਗੀ ਘਾਅ….

ਕੱਪੜੇ ਸੁੱਕਣੇ ਪਾਏ

ਤੁਪਕਾ ਤੁਪਕਾ ਚੋਵੇ

ਅੱਸੂ

ਅੱਸੂ ਰੁੱਤ ਫਿਰੇ

ਰੁੱਖੋਂ ਪੱਤੇ ਰੰਗਲੇ

ਬੁੱਲੇ ਨਾਲ਼ ਕਿਰੇ

ਸ਼ੀਸ਼ਾ

First day of autumn:

the mirror I stare into

shows my father’s face

Kijo ( 1865-1938)

ਪਤਝੜ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ:

ਜਿਸ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਮੈ ਦੇਖਾਂ

ਬਾਪੂ ਦਾ ਮੂੰਹ ਦਿਖਾਵੇ

ਕਿਜੋ (੧੮੬੫-੧੯੩੮)

ਬਾਤਾਂ

ਰੁੱਖ ਹੁੰਗਾਰਾ ਦੇ ਰਹੇ

ਪੰਛੀ ਬੈਠੇ ਊਂਘਦੇ

ਬਾਤਾਂ ਪਾਵੇ ਪੌਣ

ਬੁਢਾਪਾ

ਪਿਆਰਾ ਚੰਨ ਵੀ

ਛੇਤੀ ਅਕਾਉਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ

ਗਰੈਹਮ ਹਾਈ

ਸਦਾ ਬਹਾਰ

ਬਣਾਉਟੀ ਫੁੱਲ:

ਘਰ ਵਿਚ ਆਈ

ਸਦਾ ਬਹਾਰ

ਸਪਰਿੰਗ ਕਲੀਨਿੰਗ

Spring cleaning —

Gods and Budhas

out on grass.

Shiki/Japan

ਸਪਰਿੰਗ ਕਲੀਨਿੰਗ—

ਦੇਵਤੇ ਤੇ ਬੁੱਧ

ਬਾਹਰ ਘਾਅ ‘ਤੇ

ਸ਼ਿਕੀ/ਜਪਾਨ

ਜਪਾਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਜਿਉਂ ਹੀ ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦਾ ਆਗਮਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸਭ ਲੋਕ ਅਪਣੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਅੰਦਰੋਂ ਬਾਹਰੋਂ ਸਾਫ ਸਫਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨੂੰ spring cleaning ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਚੁੱਪ

ਨਾਚ ਮੁਦਰਾ ਤੇ ਚੁੱਪ:

ਪੜ੍ਹਣ-ਮੇਜ ਦੇ ਖੂੰਜੇ

ਨਟਰਾਜ ਤੇ ਬੁੱਧ

ਬਨਫ਼ਸ਼ਾ

along the mountain road

somehow it tugs at my heart

a wild violet

Basho

ਪਹਾੜੀ ਸੜਕ ‘ਤੇ

ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਆ ਲੱਗਿਆ

ਜੰਗਲ਼ੀ ਬਨਫ਼ਸ਼ਾ

ਬਾਸ਼ੋ

ਨੋਟ: ਬਨਫ਼ਸ਼ਾ, ਬੈਂਗਣੀ ਰੰਗ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਲ਼ੀ ਬੂਟੀ ਅਤੇ ਫੁੱਲ।

ਪੰਖੜੀਆਂ

petals of the mountain rose

fall now and then

to the roar of the waterfall

Basho

ਪਹਾੜੀ ਗੁਲਾਬ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ

ਰੁਕ ਰੁਕ ਝੜਦੀਆਂ ਜਾਣ

ਆਬਸ਼ਾਰ ਦੀ ਸ਼ੂਕਰ

ਬਾਸ਼ੋ

ਮਿੱਟੀ ਰੰਗਾ

ਕੌਫੀ ਘੁਲ਼ਿਆ ਦੁੱਧ….

ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਨਦੀ ਦਾ

ਮਿੱਟੀ ਰੰਗਾ ਪਾਣੀ

ਪੂਰਾ ਚੰਨ

The autumn full moon:

All night long

I paced round the lake.

Basho/Japan

ਪਤਝੜ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ:

ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਭਰ

ਮੈ ਘੁੱਮਿਆ ਝੀਲ ਦੁਆਲ਼ੇ

ਬਾਸ਼ੋ/ਜਪਾਨ

ਖਾਲੀ ਆਲ੍ਹਣਾ

ਪਤਝੜ ਦੀ ਸ਼ਾਮ….

ਖਾਲੀ ਹੋਇਆ ਆਲ੍ਹਣਾ

ਲਟਕੇ ਟਹਿਣੀ ਨਾਲ਼

ਸਰਾਂ

lodging in one inn

together with courtezans:

lespedeza flowers and the moon

Basho

ਇਕੋ ਸਰਾਂ ਵਿਚ ਉਤਰੇ

ਕੰਚਣੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ਼:

ਚੰਨ ਤੇ ਫੁੱਲ ਰਵਾਂਹ ਦੇ

ਬਾਸ਼ੋ

ਸਨਮੁੱਖ

ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਿਆ:

ਬੇਮੁੱਖ ਤੁਰਾਂ ਪਰਛਾਵਾਂ ਅੱਗੇ

ਸਨਮੁੱਖ ਤੁਰਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼

ਬੂੰਦ

A raindrop on the glasses

and you look at the world

differently

ਐਨਕ ‘ਤੇ ਬੂੰਦ ਗਿਰੇ

ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਜਗਤ ਨੂੰ ਤੱਕੋਂ

ਹੋਰ ਤਰਾਂ

ਪਗਡੰਡੀ

ਜੰਗਲ਼ ਤੋਂ ਖੇਤਾਂ ਤਕ

ਖੇਤਾਂ ਤੋਂ ਘਰਾਂ ਤਕ

ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰਕ ਤੱਕ

ਪੰਜਾਬ

oh my beautiful
Punjab, spring brings the harvest
to celebrate thee

Gursevak Kasbia/Canada

ਮੇਰੇ ਸੋਹਣੇ ਪੰਜਾਬ

ਬਸੰਤ ਲਿਆਵੇ ਫਸਲਾਂ

ਤੇਰੀ ਮਹਿਮਾ

ਗੁਰਸੇਵਕ ਕੈਸਬੀਆ /ਕੈਨੇਡਾ

ਸਤੰਬਰ ਬਸੰਤੀ

ਨਿਕਲਣ ਡੋਡੀਆਂ ਖਿੜ੍ਹਣ ਫੁੱਲ

ਆਇਆ ਸਤੰਬਰ ਬਸੰਤੀ

ਧਰਤੀ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਅੱਧ

ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ/ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ

ਉੱਜੜੇ ਘਰ

By a house collapsed

A pear tree is blooming

Here a battle was fought

Shiki/Japan

ਢੱਠੇ ਘਰ ਦੇ ਵਿਹੜੇ

ਇਕ ਨਾਖ ਦਾ ਬੂਟਾ ਫਲ਼ਿਆ —

ਇਕ ਜੰਗ ਲੱਗੀ ਸੀ ਏਥੇ

ਸ਼ਿਕੀ/ਜਪਾਨ

ਬੁਲਡੋਜ਼ਰ

ਬੁਲਡੋਜ਼ਰ ਦਾ ਸ਼ੋਰ….

ਡਿੱਗਣ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ

ਰੁੱਖ ਆਲ੍ਹਣਾ ਬੋਟ

ਵੇਲ਼ਾ

ਮੁੜ ਮੁੜ ਚੱਕਰ ਲਾਵੇ

ਹੱਥ ਘੜੀ ਦੀ ਸੂਈ

ਵੇਲ਼ਾ ਹੱਥ ਨਾ ਆਵੇ

ਸੁੱਕੀ ਸੋਚ

ਕੱਟੜ ਸੋਚ ਮਨੁੱਖ….

ਝੂਲਣ ਰੁੱਖ ਹਰਿਆਵਲੇ

ਸੁੱਕੇ ਟੁੰਡ-ਮਰੁੰਡ

ਲੋਗਿੰਗ

ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਪਰਵਾਸ…

ਚੋਗਾ ਲੈਕੇ ਪੰਛੀ ਪਰਤੇ

ਨਾ ਬਿਰਖ ਨਾ ਬੋਟ

ਤਰੇਲ

ਰਾਤ ਚਾਨਣੀ ਵੰਡੇ

ਪੱਤੇ ਪੱਤੇ ਨੂੰ ਮਿਲੇ

ਤੁਪਕਾ ਤੁਪਕਾ ਤਰੇਲ

ਸਹਿਜਤਾ

ਚਿੜੀਆਂ ਚਹਿਕਣ

ਰੱਬ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵੀ

ਨਾ ਬਦਲਣ ਆਵਾਜ਼

ਕੋਬਾਯਾਸ਼ੀ ਇੱਸਾ/ਜਪਾਨ (1763-1827)

ਅਨੁ: ਪਰਮਿੰਦਰ ਸੋਢੀ

ਸਤੰਬਰ ਪਤਝੜੀ

ਰੁੱਖਾਂ ‘ਤੇ ਗੁਲਜ਼ਾਰ

ਆਈ ਸਤੰਬਰ ਪਤਝੜੀ

ਲੈ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਹਾਰ