ਐੱਲ ਓ ਸੀ ‘ਤੇ ਠੰਢ

ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਮਾਹੌਲ ਸੁਧਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਸੂ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਉੱਚੇ ਪਰਬਤਾਂ ਉੱਤੇ ਠੰਡ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ‘ਈਦ ਮੁਬਾਰਕ’ ਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਪੰਛੀਆਂ ਵਾਂਗ ਐੱਲ. ਓ. ਸੀ. ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਮੋਰਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮੋਰੀਆਂ ਵਿੱਚਦੀ ਲੰਘ ਕੇ ਦਿਲਾਂ ਦੇ ਦੁਆਰ ਜਾ ਬੈਠੇ। ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀਂ ਫੌਜੀ ਸੈਨਕ ਪੋਸਟਾਂ ਉੱਤੇ ਨਿਡਰ ਘੁੰਮਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਦੀਆਂ ਮੋਮਬੱਤੀਆਂ ਬੰਕਰਾਂ ਦੀ ਛੱਤ ਉੱਤੇ ਲਟ ਲਟ ਜਗਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਲੱਡੂ, ਬਰਫੀ ਅਤੇ ਜਲੇਬਿਆਂ ਵੀ ਹਥੋ ਹੱਥ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰ ਗਈਆਂ। ਗੀਤਾਂ ਢੋਲਿਆਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਉੱਚੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਢੋਲਕੀਆਂ ਅਤੇ ਖੜਤਾਲਾ ਦੀ ਤਾਲ ਸੁਣਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗੀ। ਨਿੱਘੀ ਦੁੱਪ ਨਿਕਲ਼ੀ ਹੈ।

ਐੱਲਓਸੀ ‘ਤੇ ਸਰਦੀ

ਧੁੱਪ ਸੇਕਦਾ ਫੌਜੀ

ਰੱਸੀ ਸੁੱਕੇ ਵਰਦੀ

ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਨੋਟ: ਇਹ ਹਾਇਬਨ ਲੰਮੀ ਹਾਇਬਨ ਐੱਲ. ਓ. ਸੀ.(ਲਾਈਨ ਆਫ ਕੰਟਰੋਲ) ਵਿਚੋਂ ਹੈ।

ਮੀਰੀ

ਦੋਹਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਜੰਗ ਦੇ ਨਾਹਰੇ ਬੁਲੰਦ ਹਨ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਫਿਰ ਲੜਾਈ ਲੱਗਣ ਦੇ ਆਸਾਰ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀਂ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਮੋਰਚੇ ਸੰਭਾਲ਼ ਲਏ ਹਨ। ਡੂੰਘੇ ਪੱਟੇ, ਭਾਰੀ ਕੰਨਕਰੀਟ ਨਾਲ਼ ਢਕੇ ਔਪਰੇਸ਼ਨ ਰੂਮ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਨਕਸ਼ਿਆਂ ‘ਤੇ ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀਂ ਲੱਗੀ ਫੌਜ ਦੀ ਮੋਰਚਾਬੰਦੀ ਦਿਖਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਜੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਬਲੋਚ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਹੈ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਰਾਜਪੂਤ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਹੈ। ਜੇ ਇਕ ਚੋਟੀ ਮਰਾਠੇ ਹਨ ਤਾਂ ਦੂਜੀ ਚੋਟੀ ਪਠਾਨ ਹਨ। ਜੇ ਲਹਿੰਦੇ ਸਿੰਧੀ ਜੁਟੇ ਹਨ ਤਾਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਬਿਹਾਰੀ ਡਟੇ ਹਨ।

ਹਿੰਦ ਪਾਕ ਸਰਹੱਦ

ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀਂ ਫੌਜੀ

ਇਕੋ ਜਿੰਨੇ ਕੱਦ

ਪੂਰੇ ਨਕਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਦਰਸਾਈ ਮੋਰਚਾਬੰਦੀ ਦੀ ਨਜ਼ਰਸਾਨੀ ਕੀਤਿਆਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ:

ਕਬਜੇ ਦੀ ਹੈ ਮੀਰੀ

ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀਂ ਫੌਜੀ

ਇਕ ਵੀ ਨਾ ਕਸ਼ਮੀਰੀ

ਪੈੜ

1948 ਵਿਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਲੜਕੇ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਵੰਡ ਦੀ ਰੇਖਾ ਨੂੰ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਐਲ. ਓ. ਸੀ. (ਲਾਈਨ ਆਫ ਕੰਟਰੋਲ) ਭਾਵ ਕਬਜੇ ਵਾਲ਼ੀ ਲੀਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੱਗੀ ਜਾਂ ਲੜਾਈ ਲੱਗਣ ਵਾਲ਼ੇ ਆਸਾਰ ਬਣੇ ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀਂ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਆਪੋ ਅਪਣੀਆਂ ਪੋਸਟਾਂ ਅੱਗੇ ਸੁਰੰਗਾਂ ਲਾ ਲਈਆਂ ਅਤੇ ਇਹ ਘੇਰਾ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਦਾ ਗਿਆ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਲੜਾਈ ਬੰਦ ਹੋ ਹੋ ਗਈ ਜਾਂ ਲੜਾਈ ਲੱਗਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਟਲ਼ ਗਿਆ ਪਰ ਅਜ ਤੀਕ ਇਹ ਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸੁਰੰਗਾਂ ਕਿਸੇ ਨਹੀਂ ਹਟਾਈਆਂ।

ਇਲਾਕਾ ਪਹਾੜੀ ਅਤੇ ਉੱਚਾ ਨੀਵਾਂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਟੈਂਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਬਹੁਤੀਆਂ ਆਦਮ-ਵਿਰੋਧੀ( ਐਂਟੀਪਰਸਨਲ) ਸੁਰੰਗਾ ਹੀ ਵਿਛਾਈਆਂ। ਆਦਮ-ਵਿਰੋਧੀ ਸੁਰੰਗ, ਇਕ ਛੋਟੀ ਡੱਬੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੀ, ਬਹੁਤ ਹੀ ਪੇਤਲ਼ੀ ਦੱਬੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਪੈਰ ਦਾ ਭਾਰ ਪੈਣ ‘ਤੇ ਫਟ ਜਾਵੇ।

ਵਕਤ ਨਾਲ਼, ਬਾਰਿਸ਼ਾਂ ਨਾਲ਼ ਜਾਂ ਮਿੱਟੀ ਰੁੜ੍ਹ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਸੁਰੰਗਾਂ ਖਿਸਕ ਕੇ ਰਾਹਾਂ ਉੱਤੇ, ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਉੱਤੇ, ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ, ਨਦੀ ਅਤੇ ਨਾਲ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਆ ਜਾਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਕੰਮ ਕਰੇਂਦੇ, ਆਉਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਲੋਕ, ਭੋਲ਼ੇ ਭਾਲ਼ੇ ਬੱਚੇ, ਡੰਗਰ ਚਾਰਦੇ ਪਾਲ਼ੀ, ਪਸ਼ੂ, ਬੱਕਰੀਆਂ, ਭੇਡਾਂ ਸਭ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੋਣ ਸ਼ਿਕਾਰ।

ਘਰ ਨੂੰ ਜਾਂਦੀ ਪੈੜ

ਤਾਜ਼ੀ ਡਿੱਗੀ ਬਰਫ ‘ਤੇ

ਇਕ ਫੌੜ੍ਹੀ ਇਕ ਪੈਰ