کِشت-4
ہائکو چھن
جس طرحاں کیمرہ اک کلِکّ نال کِسے گھٹنا-درش نوں ہمیشہ لئی سانبھ لیندا ہے ہائکو وی انوبھوَ دے کسے اک چھن نوں سامبھن دی ودھا ہے۔ کوئی اجیہا پل جدوں پرکرتی اپنے اندرلے سچ نوں پرگٹ کردی ہے۔ جدوں درشک دا من واہ! واہ! کر اُٹھدا ہے۔ کوئی قُدرت وچ واپر رہی جاں منُکھی فِطرت نوں اُجاگر کردی الوکِک گھٹنا جس نوں ویکھ من پسیج جاوے۔ ایہہ آمَ جیون دی کوئی وی گھٹنا ہو سکدی ہے جویں ٹھنڈ وچ کاراں دے شیشے صاف کردے بچے، گھڑیال دی اچی گونج، ڈھارے وچ الھنا پاؤندی چڑی، رسوئی وچ پئے برتنا اُتے پے رہی دھُپّ دی کِرن۔ کِسے پربت دی چوٹی وانگ اِکلّی جاں کسے کھچاکھچ بھری بسّ وانگ لدی، سُندرتا دا جھلکارا دندی جاں کروپتا درساؤندی۔ ایہناں چھناں نال ساڈی کی سانجھ ہے جو سانوں اک پل لئی رُکن، دھیان کرن اتے مڑ ویکھن لئی پریردی ہے۔ اسیں اس پل نوں مڑ مڑ یاد کردے ہاں جدوں سانوں جیون دی جٹِل سادھارنتا توں پار ویکھن دا اک چھن-بھنگری احساس ہویا سی۔ جیون دی اصلیت دی جھلک مِلی سی۔ دھیان، انتر-پرکاش اتے بودھ دیاں گہرائییاں نوں چھونہدے اُس چھن نوں بڑے ہی تھوڑے شبداں اتے کُلّ تنّ پنکتیاں وچ مُڑ سِرجنا ہائکو دا ہی کمال ہے۔۔
اجیہا ‘آہا! چھن’ ہی ہائکو دے آدھار دی جڑ ہے۔ ہائکو لکھن دی کِریا اوس چھن نوں سنبھالن دی کِریا ہے تاں جو مڑ اسیں خود جاں ہور دوجے پاٹھک اس چھن نں انوبھوَ کر سکن اتے اس نال جڑے احساس نوں محسوس کر سکن۔ ہائکو وچ یاد دے اوہناں انشا نوں سامبھنا ہندا ہے جنہاں نال اُس بِمب نوں صاف درسایا جا سکے اتے اُس انوبھوَ نوں مڑ جیویا جا سکے۔ ہائکو اُس چھن نوں مڑ سُرجیت کردی ہے پر اُس توں اُپجے بھاوَ جاں وچار پرگٹ نہیں کردی۔ اِسے ودھا نوں “درساؤ، دسو نہ” دا نیم وی کہا جاندا ہے۔ پیش ہن ‘ہائکو چھن’ نوں درساؤندے کجھ پنجابی لیکھکاں دے ہائکو:
چوراہے رُکیاں کاراں
شیسے صاف کرن منڈے
چالک اکھاں چراؤن
امبریش
ٹُٹیا بوہا
تَڑکی تھمیں والا چھتنا
چڑی آلھنا پاوے
دربارا سِنگھ
بسّ بیٹھی بیبی
ہتھ وچ گُٹکا
بچے دی عُمر دسے گھٹّ
دوندر پونیا
جی ٹی روڈ ‘تے دھُند
گڈے ‘تے چڑھگی گڈی
جنیتی توڑو-توڑی
کُلپریت بڈیال
‘بھئیا اِدھر آؤ’
بھئیا آ کے بولیا
‘کی گلّ ہے بھین جی’
کُلدیپ سِنگھ دِیپ
چووے ورلاں تھانی
پکدے پوڑیاں اُتے
گھیؤ دی تھانوے پانی
گرنیب مگھانیا
مریض تڑپھدا
خون وہِ رہا
ڈاکٹر چیکّ کرے فارم
گرپریت گلّ
نلکے ہیٹھاں
نہاوے دادا
ڈنڈی جھوٹے پوتا
گرپریت
ہر کی پوڑی
تردی مچھلی
بحری لیگی
گرمیت سندھو
ترے سیر نوں ‘کٹھے
باپو موہرے موہرے
بیبے پچھے پچھے
گُرندرجیت سنگھ
گانی ٹُٹی
دھاگے چوں، نیناں چوں
موتی کھِلرے
جگجیت سندھو
سویر سار لائی
اگربتی دی خوشبو
دن بھر نال آئی
تسجوت
