ਜੁਗਨੂੰ

“ਅਸਾਂ ਤਾਂ ਜੋਬਨ ਰੁਤੇ ਮਰਨਾ…”
ਜੋਬਨ ਰੁਤੇ ਮਰਦੇ ਨੇ ਬਸ
ਫੁਲ ਜੁਗਨੂਂ ਜਾਂ ਤਾਰੇ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਅਜ਼ਾਦੀ

ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ-
ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਚੋਂ ਉੱਡਣਾ ਲੋਚੇ
ਇੱਕ ਪਰੀਂਦਾ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਜਾਲਾ

ਚੜ੍ਹਦਾ ਸੂਰਜ-
ਮੱਕੜੀ ਪੁਰਾਣੀ ਤੇੜ ਉੱਪਰ 
ਨਵਾ ਜਾਲਾ ਬੁਣੇ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਘਟਾਵਾਂ

ਤਪਦਾ ਹਾੜ੍ਹ
ਮੋਰ ਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਮੰਡਲਾਈਆਂ
ਸਾਵਾਣ ਘਟਾਵਾਂ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਨਿੰਮ

ਹਾੜ੍ਹ ਦੀ ਦੁਪਹਿਰ-
ਜੁਗਾਲਦੇ ਬੌਲਦ ਦੀ ਢੁੱਠ ‘ਤੇ ਕਾਂ
ਨਿੰਮ ਦੀ ਛਾਂ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਭੈਣ

ਅਪਾਹਜ ਭੈਣ 
ਵੀਣੀ ‘ਤੇ ਟਪਕਿਆ ਹੰਝੂ
ਰੱਖੜੀਆਂ ਵਾਲੇ ਦਿਨ

my paralized sister
a tear-drop on my wrist
on rakhi day

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਜਾਦੂ

ਉਂਗਲਾਂ ਦਾ ਜਾਦੂ-
ਜ਼ਾਕਿਰ ਦੀਆਂ ਸੋਲਾਂ ਮਾਤਰਾਂ ‘ਤੇ
ਮੋਹਿਤ ਤਿੱਤਲੀਆਂ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਟੱਲੀਆਂ

ਤਾਰਿਆਂ ਭਰੀ ਰਾਤ
ਖੇਤਾਂ ‘ਚ ਵੱਜ ਰਹੀਆਂ
ਬੈਲਾਂ ਗਲ ਟੱਲੀਆਂ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਰੋਟੀ

ਏਕਮ ਦਾ ਚੰਨ
ਝੌਂਪੜੀ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵੰਡੀ
ਖੰਨੀ-ਖੰਨੀ ਰੋਟੀ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਖੰਭ

ਸਵੇਰ ਦੀ ਤ੍ਰੇਲ
ਗੁਲਾਬ-ਪੰਖੜੀ ‘ਤੇ
ਤਿੱਤਲੀ ਦਾ ਖੰਭ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਗੀਤ

ਲਹਿਰਾਏ
ਟਹਿਣੀਆਂ ਨਾਲ ਪੱਤੇ –
ਬੁਲਬੁਲ ਦਾ ਗੀਤ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਸਬਜ਼ਾ

ਸੰਝ ਦਾ ਸਬਜ਼ਾ
ਉਸ ਦੇ ਗਲੇ ਚਮਕੇ
ਸਤਰੰਗਾ ਹਾਰ

seven-colour necklace
shines around her neck –
the rainbow

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਲਾਟੂ

ਸਾਵਣ ਛਰਾਟੇ
ਕਦੇ ਜਗਿਆ ਕਦੇ ਬੁਝਿਆ
ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਲਾਟੂ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਵਾਈਨ

ਸਾਹਮਣੇ ਸਮੁੰਦਰ –
ਮੈਂ ਪੀ ਗਿਆ ਪੂਰਾ ਗਲਾਸ
ਰੈਡ ਵਾਈਨ ਦਾ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਅਰਘ

ਪੁੰਨਿਆ ਨੂੰ ਅਰਘ –
ਪੀ ਰਹੀ ਛੰਨੇ ਘੁਲਿਆ
ਚਾਨਣ-ਰੰਗਾ ਪਾਣੀ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ 

ਕਲਸ

ਢਲਦੀ ਸ਼ਾਮ
ਉਸਦੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਕਲਸ
ਹੋਰ ਸੁਨਹਿਰੀ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਚੰਨ

ਚੰਦਰ-ਮੁਖੀ ਸ਼ਾਮ
ਸੁਖਨਾ ਝੀਲ ‘ਚ ਤਿੰਨ ਪਰਛਾਵੇਂ
ਮੈਂ ਓਹ ਤੇ ਚੰਨ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਜਾਲਾ

ਢੱਠੇ ਘਰ ਦਾ ਆਲਾ
ਬੁਝੇ ਹੋਏ ਦੀਵੇ ਦੁਆਲੇ
ਮੱਕੜੀ ਦਾ ਜਾਲਾ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਜੁਗਨੂੰ

ਮੁੱਠੀ ‘ਚ ਜੁਗਨੂੰ
ਉਂਗਲਾਂ ਦੀਆਂ ਤਰੇੜਾਂ ‘ਚੋਂ
ਕਿਰਿਆ ਚਾਨਣ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਚੁੰਨੀ

ਹਵਾ ਦਾ ਬੁੱਲਾ
ਨਿਸਰੀਆਂ ਬੱਲਾਂ ਨਾਲ ਲਹਿਰਾਈ
ਘੀਆ-ਕਪੂਰੀ ਚੁੰਨੀ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਛੱਲੇ

ਮਹਿੰਦੀ ਰੰਗੇ ਹੱਥ
ਹੋਰ ਗੂਹੜਾ ਹੋਇਆ
ਛੱਲੇ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਤਿਤਲੀ

ਚਾਂਦੀ ਰੰਗੀ ਤਿਤਲੀ
ਚਿੱਤ-ਕਬਰੇ ਬੱਦਲਾਂ ਵਿਚ
ਪੁਨਿਆਂ ਦਾ ਚੰਨ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਪੰਖ

ਕਚੂਚ-ਘਟਾ –
ਸਾਹਿਲ ‘ਤੇ ਚਿੱਟੇ ਬਾਦਵਾਨ
ਬਗਲਾਂ ਖੋਹਲੇ ਪੰਖ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ 

ਈਜ਼ਲ

ਪੱਤਝੜ-ਚਿੱਤਰ
ਮੇਰੇ ਈਜ਼ਲ ‘ਤੇ ਟਿਕਿਆ
ਦਿਆਰ ਦਾ ਪੱਤਾ

Fall-landscape
a maple leaf settles
on my easel

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਤਿੱਤਲੀ

ਮੈਂ ਚਿੱਤੇਰਾਂ ਫੁੱਲ
ਕੈਨਵਸ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮੇ
ਇੱਕ ਤਿੱਤਲੀ

I paint flowers
a butterfly wanders
around the canvas

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਵਿੱਲੋ

ਪਿਤਰ-ਦਿਵਸ –
ਮੈਂ ਚੁੰਮਾ ਵੀਪਿੰਗ-ਵਿੱਲੋ
ਪੋੱਤੇ ਦੀ ਯਾਦ

 fathers day –
memories of my grandson
I hug weeping-willow

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ 

ਅਮਰ ਵੇਲ

ਪਹਿਲੀ ਗਲਵੱਕੜੀ –
ਅਮਲਤਾਸ ਦੁਆਲੇ 
ਲਿਪਟੀ ਅਮਰਵੇਲ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਅਖਾੜਾ

ਟਿਕੀ ਰਾਤ
ਬੀਂਡਿਆਂ ਦੇ ਅਖਾੜੇ ‘ਚ
ਜੁਗਨੂੰਆਂ ਦਾ ਨਾਚ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਗੱਡਾ

ਭਰੀਆਂ ਲੱਦਦਿਆਂ
ਗੋਡੂਆ ਚੁੱਕ ਵੇਖੇ ਗੱਡਾ
ਉਲਾਰ ਕਿ ਦਾਬੂ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਰਾਗ

ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਫੁਹਾਰ
ਕਣੀਆਂ ਤਿਟ ਕਟ ਤਿਰਕਟ ਲਾਈ
ਰੁਣ ਝੁਣ ਮੇਘ ਮਲ੍ਹਾਰ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਸਾਹ

ਟੁੱਟਿਆ ਬਟਣ ਲਗਾ
ਦੰਦਾਂ ਨਾਲ ਧਾਗਾ ਟੁੱਕਦਿਆਂ
ਸੀਨਾ ਛੋਹਣ ਸਾਹ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਚੁੰਨੀ

ਸਾਵਣ ਦੀ ਫੁਹਾਰ
ਕਣੀਆਂ ਰੁਣ ਝੁਣ ਲਾਈ
ਭਿੱਜੀ ਚੁੰਨੀ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਝੀਲ

ਸਰਦੀ ਸੁੱਕੀ ਝੀਲ –
ਰਾਤ ਚਾਨਣੀ ਚਮਕਣ
ਗੀਟੇ ਕੰਕਰ ਰੇਤ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
 

ਘੁੰਗਰੂ

ਚੁੱਗ ਰਿਹਾ ਹਾਂ
ਮੰਚ ‘ਤੇ ਬਿਖਰੇ ਘੁੰਗਰੂ
ਆਪਣੇ ਨਾਚ ਬਾਅਦ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

 

ਖਾਨਗਾਹ

ਸੰਧਿਆ ਦਾ ਸੂਰਜ
ਖਾਨਗਾਹ ‘ਤੇ ਬਲਦਾ
ਔਂਤਰੀ ਦਾ ਦੀਵਾ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਨੋਟ: ਅਮਿਤੋਜ ਦੀ ਨਜ਼ਮ “ਸੰਧਿਆ” ਤੋਂ ਪਰੇਰਤ ਹਾਇਕੂ।
 

ਪਤੰਗ

ਸੰਧਿਆ ਦਾ ਸੂਰਜ
ਮੜ੍ਹੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿੱਕਰਾਂ ‘ਚ
ਫਸਿਆ ਲਾਲ ਪਤੰਗ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
ਨੋਟ: ਅਮੀਤੋਜ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ‘ਸੰਧਿਆ’ ਤੋਂ ਪਰੇਰਤ ਹਾਇਕੂ।

ਬੂੰਦ

ਪੰਖੜੀ ਤੋਂ ਸਰਕੀ
ਤਰੇਲ ਦੀ ਬੂੰਦ
ਕੰਡੇ ‘ਤੇ ਲਟਕੀ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਚਿੱਠੀ

ਅੱਖਾਂ ਪੂੰਝਦੀ
ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਲੁਕੋ ਰਹੀ ਚਿੱਠੀ
ਗਲਾਮੇਂ ਹੇਠ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਘੜਾ

ਛਲਕਿਆ ਘੜਾ
ਮੁੱਖੜਾ ਛੋਹ ਕੇ ਛੱਲ
ਭਿਓਂ ਗਈ ਕੁੜਤੀ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਕੈਨਵਸ

ਫੁੱਲ ਚਿੱਤਰਦਿਆਂ
ਕੈਨਵਸ ‘ਤੇ ਆ ਬੈਠੀ 
ਇੱਕ ਤਿੱਤਲੀ

ਅਮਰਾਓ ਗਿੱਲ

ਹੋਲੀ

ਰਾਗ ਬਸੰਤ

ਅਮਰਾਉ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਵੰਝਲੀ ਵਾਲੀ
ਛੇੜੇ ਰਾਗ ਬਸੰਤ
ਧਰਤੀ ਮੌਲਦੀ

ਨਦੀ

ਪਹਾੜੋਂ ਉਤਰੀ 
ਨਦੀ ਦੀ *ਜੀਭੀ
ਪੈਰ ਛੂਹ ਗਈ

*ਬਰਸਾਤੀ ਨਦੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਧਾਰਾ

ਅਮਰਾਓ ਗਿੱਲ 

ਮਹਿਕਾਂ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

 ਸਰਗਮ  ਛੇੜਨ
ਚੀਂ ਚੀਂ ਚਿੜੀਆਂ
ਟੰਨ ਟੰਨ ਟੱਲੀਆਂ
ਸਵੇਰ ਸੁਨਿਹਰੀ
ਮਹਿਕਾਂ ਘੁਲੀਆਂ

ਮੁਗਧ ਪਲ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਮੁਘਧ ਹੋਈਆਂ
ਭੇਡਾਂ ਚਿੜੀਆਂ
ਬੰਸਰੀ ਦੀ ਹੂਕ

ਸਾਥੀ ਜੀ ਦਾ ਵਰਸ਼ਨ
ਬੰਸਰੀ ਦੀ ਹੂਕ…
ਪਸ਼ੂ ਪੰਛੀ ਲੋਕ
ਵੇਂਹਦੇ ਸੁਣਦੇ ਮੂਕ

ਆਤਸ਼ਬਾਜ਼ੀ

ਦੇਖ ਰਿਹਾ
ਝੋਂਪੜੀ ਦੀਆਂ ਝੀਥਾਂ ‘ਚੋਂ
ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਅਤਸ਼ਬਾਜ਼ੀ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਭੱਤਾ

ਬੋਚ ਰਹੀ
ਸਿਰ ਤੋਂ ਤਿਲਕਦਾ ਭੱਤਾ
ਖਾਲ ਟੱਪਦਿਆਂ

ਅਮਰਾਓ ਗਿੱਲ 

ਨਿਸ਼ਾਨ

ਰਾਖ ਹਟਾ ਦੇਖਾਂ

ਮਾਂ ਦੇ ਲਿੱਪੇ ਚੁੱਲੇ ‘ਚੋਂ

ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

 

ਕੂੰਜਾਂ

ਦੇਖ ਰਹੀ

ਉੱਡਦੀ ਕੂੰਜਾਂ ਦੀ ਡਾਰ

ਡੋਲੀ ‘ਚੋਂ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਥ੍ਹਮਲਾ

ਹਾਰੇ ‘ਚੋਂ ਧੂਆਂ
ਤੇ ਮਨੀਪਲਾਂਟ ਦੀ ਵੇਲ
ਚੜ੍ਹ ਰਹੇ ਥ੍ਹਮਲੇ ‘ਤੇ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਮੋਰਨੀ

ਖੂਹ ‘ਤੇ ਘੁੰਮੇ
ਹਵਾ ਨਾਲ ਮੋਰਨੀ
ਲੱਜ ਨਾਲ ਭੌਣੀ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਨੋਟ: ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਖੂਹ ਦੀ ਛੱਤ ‘ਤੇ ਬਣਾਈ ਹਵਾ ਨਾਲ ਘੁੰਮਣ ਵਾਲੀ ਮੋਰਨੀ।

ਸੰਧਿਆ

ਅੰਮਾਂ ਸੁਣ

ਸੰਧਿਆ ਦੀ ਘੜਿਆਲ

ਸਿਰ ਢਕੇ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ 

ਸੱਤ ਕਤੂਰੇ

ਚੁੰਘਣ ਸੱਤ ਕਤੂਰੇ
ਦੋ ਕਾਲੇ ਦੋ ਡੱਬਖੜੱਬੇ
ਇੱਕ ਚਿੱਟਾ ਦੋ ਭੂਰੇ

ਅਮਰਾਓ ਗਿੱਲ

ਕੁੱਬਾ

ਕੁੱਬਾ ਲੱਗਿਆ ਸੌਣ

ਢਿੱਲਾ ਮੰਜਾ ਟੋਹ ਕੇ

ਕੱਸਣ ਲੱਗਿਆ ਦੌਣ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

 

ਕਿਣਕੇ

ਭੁਰ ਰਹੇ ਕਿਣਕੇ

ਗਿੱਲੀ ਰੇਤ ਉੱਤੇ

ਲਿਖੇ ਅੱਖਰਾਂ ਤੋਂ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਘੜਾ

ਘੜਾ ਚੁੱਕਦਿਆਂ

ਸਿਰ ਤੋਂ ਤਿਲਕਿਆ ਇਨੂੰ 

ਚੁੱਕੇ ਪੈਰ ਨਾਲ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਝੀਲ

ਸ਼ਾਂਤ ਝੀਲ

ਨਿੱਕੀ ਕੰਕਰ 

ਥਰਥ੍ਰਾਹਟ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਦੌਣ

ਮੰਜੇ ‘ਤੇ ਬਾਬਾ
ਹੱਥ ਮੱਕੀ ਦੀ ਰੋਟੀ
ਸਰੋਂ ਦਾ ਸਾਗ
ਦੌਣ ‘ਚ ਫਸਾਇਆ
ਲੱਸੀ ਦਾ ਗਲਾਸ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਐਨਕ ਦੀ ਡੰਡੀ

ਦੇ ਕੇ ਮਰੋੜੀ
ਅੰਮਾਂ ਨੇ ਐਨਕ ਦੀ ਡੰਡੀ
ਧਾਗੇ ਨਾਲ ਜੋੜੀ

ਅਮਰਾਓ ਗਿੱਲ

ਝੌਪੜੀਆਂ

ਪੋਹ ਮਹੀਨਾ

ਝੋਂਪੜੀਆਂ ਤੋਂ ਲੰਘੇ

ਠੰਡਾ ਸੂਰਜ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ