ਇੱਸਾ ਦੀ ਯਾਦ

ਟਿਪ ਟਿਪ ਬਾਰਿਸ਼
ਮੇਰੇ ਚਾਹ ਦੇ ਕੱਪ ‘ਚ
ਉਠੀ ਲਹਿਰ
ਚੇਤਿਆਂ ‘ਚ ਮੁਸਕਰਾਇਆ
ਕੋਬਾਯਾਸ਼ੀ ਇੱਸਾ

ਹਰਲੀਨ ਸੋਨਾ

ਬੁਢਾਪਾ

ਨਵਾਰੀ ਪਲੰਘ 
ਇਕ ਪਾਸੇ ਮੈਂ
ਇਕ ਪਾਸੇ ਉਹ
ਨਾ ਜਾਣੇ ਕਦੋਂ ਵਿਚਕਾਰ
ਆ ਸੁੱਤਾ ਬੁਢਾਪਾ

ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਪਸੰਦ

ਲਿਆਈ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ
ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਣ
ਖੂੰਡਾ ਖੂੰਜੇ ਰੱਖ
ਬਾਪੂ ਦਿਤਾ ਪਿਆਰ
ਦੋਨਾਂ ਨੂੰ ਕਲਾਵੇ ਲੈ

ਸੁਵੇਗ ਦਿਓਲ

ਮੌਸਮ

ਨੰਗੀ ਸ਼ਾਖ ‘ਤੇ ਫੁੱਲ ਟਿਕਾ ਕੇ
ਕਮਰੇ ਅੰਦਰ ਏ ਸੀ ਲਾ ਕੇ
ਪੀਲੇ ਪੱਤੇ ਫ਼ਰਸ਼ ‘ਤੇ ਵਾਹ ਕੇ
ਤਪਦੀ ਧੁੱਪ ‘ਚ ਵਸਤਰ ਪਾ ਕੇ 
ਚਾਰੇ ਮੌਸਮ ਚਾਰ ਰਿਹਾਂ

ਜਗਜੀਤ ਸੰਧੂ

ਵੀਰੇ

ਨਾਹ ਧੋ
ਨਵਾਂ ਸੂਟ ਪਾ
ਆ ਰਹੀ ਫੈਰੀ ਬੈਠ-
ਛੁੱਟੀ ਕਰ ਵੀਰੇ
ਉਡੀਕਣ ਰੱਖੜੀ

ਸੁਵੇਗ ਦਿਓਲ

ਰੰਗ

ਸਾਉਣ ਦੀ ਝੜੀ-
ਰੰਗਦਾਰ ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਪੱਤੀਆਂ 
ਝੂਮਣ ਹਵਾ ਸੰਗ 
ਬਦਲਿਆ ਧੁੱਪਚੁੰਮੇ ਤੋਂ ਥੋੜਾ ਹਰਾ 
ਘਾਹ ਦਾ ਰੰਗ

rainy day –
colorful flowers and leaves
dances with wind
changes sun-kissed to greenish
color of grass

ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ

ਚੱਪੂ

ਬਰਫ਼ ਖੁਰੇ
ਨਦੀ ਵਗੇ
ਮਲਾਹ ਦੇ ਹੱਥੀਂ ਚੱਪੂ
ਤੋਰਨ ਪਾਣੀ
ਪਾਣੀ ਕਿਸ਼ਤੀ ਤੋਰੇ

ਸੁਰਮੀਤ ਮਾਵੀ 

ਦੌਣ

ਮੰਜੇ ‘ਤੇ ਬਾਬਾ
ਹੱਥ ਮੱਕੀ ਦੀ ਰੋਟੀ
ਸਰੋਂ ਦਾ ਸਾਗ
ਦੌਣ ‘ਚ ਫਸਾਇਆ
ਲੱਸੀ ਦਾ ਗਲਾਸ

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਪਿੰਡ

ਪਿੰਡ ਪਰਤਿਆ
ਹੱਥਾਂ ਨੇ ਟੋਹ ਲਈ
ਹਨੇਰੇ ‘ਚ ਵੀ
ਵੀਹ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ
ਬੰਦ ਚਿਟਕਣੀ
ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਤ੍ਰਿੰਝੰਣ

ਜੋੜ ਚਰਖੇ

ਤ੍ਰਿਝੰਣ ਬੈਠੀਆਂ

ਛੋਪ ਪਾਉਂਦੀਆਂ

ਚਰਖੇ ਦੀ ਘੁਕਰ ਨਾਲ

ਸੁਰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਗਾਉਂਦੀਆਂ

–ਦੀਪੀ ਸੰਧੂ

ਮਾਹੀ

ਪਿਪਲੀਂ ਪੀਂਘ

ਚੜ੍ਹੀ ਹੈ ਅਸਮਾਨੀ

ਤੀਆਂ ਦੇ ਚਾਅ

ਸਾਵਣ ਕੇਹਾ ਵਰ੍ਹਿਆ

ਵੇ ਮਾਹੀ ਲੈਣ ਤਾਂ ਆ

–ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਦਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਿੱਧੂ

ਦਿਵਾਲੀ-28

ਖ‌ਿਲਰੇ ਵਾਲ਼ 
ਕੁੱਛੜ ਬਾਲ
ਲੱਛਮੀ ਦੀ ਮੂਰਤ ਚੁੱਕੀ 
ਅਸੀਸਾਂ ਦਿੰਦੀ 
ਦੀਵਾਲੀ ਮੰਗੇ

ਅਵਨਿੰਦਰ ਮਾਂਗਟ

ਪੱਖੀ

ਹਾੜ ਮਹੀਨੇ

ਮੁੜ੍ਹਕਾ ਚੋਵੇ

ਤੁਪਕਾ ਤੁਪਕਾ

ਛਣ ਛਣ ਕਰਦੇ

ਪੱਖੀ ਦੇ ਘੁੰਗਰੂ

ਦੀਪੀ ਸੰਧੂ

ਅੱਗ

ਚੁੱਲ੍ਹੀਂ ਪੱਕਦਾ ਅੰਨ

ਘੁੱਗ ਵਸੇਂਦਾ ਜੱਗ

ਦੇਸ਼-ਵੰਡ ਦੇ ਦਿਨ

ਪਿੰਡ ‘ਚ ਧੂਆਂਧਾਰ

ਚੁਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਨਾ ਅੱਗ

ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਜੁਗਨੂੰ جُگنوں

ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਾਮ

ਠੰਢੀ ਠੰਢੀ ਪੌਣ ਵਗੇ

ਭੱਜ ਭੱਜ ਫੜਾਂ

ਚੁੰਨੀ ਵਿਚ ਪਾਵਾਂ

ਉਡੇ ਜਾਂਦੇ ਜੁਗਨੂੰ

ਸੰਦੀਪ ਸੀਤਲ

گرمیاں دی شام
ٹھنڈھی ٹھنڈھی پون وگے
بھجّ بھجّ پھڑاں
چنی وچ پاواں
اڈے جاندے جُگنوں

سندیپ سیتل

شاہ مُکھی روپ : جسوندر سنگھ
ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਰੂਪ : ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ

ਉਡੀਕ اڈیک

ਮਹਿਮਾਨ ਦੀ ਉਡੀਕ

ਕਮਰੇ ਦੀ ਸਫਾਈ

ਉਤਾਰੇ ਜਾਲੇ

ਬਾਹਰ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੀਆਂ

ਮੱਕੜੀਆਂ

ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ

مہمان دی اڈیک
کمرے دی صفائی
اُتارے جالے
باہر سُٹّ دتیاں
مکڑیاں

دوندر پونیا

شاہ مئکھی روپ : جسوندر سنگھ
ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਰੂਪ : ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ

ਪਿਆਸ پیاس

ਲੱਗੀ ਪਿਆਸ

ਕਾਰ ਚਲਾਵਾਂ ਤੇਜ਼

ਦਰਿਆ ਦਾ ਪੁਲ

ਉੱਪਰੋਂ ਲੰਘ ਰਹੇ

ਕਾਲੇ ਮੇਘ

ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ

لگّی پیاس
کار چلاواں تیز
دریا دا پل
اپروں لنگھ رہے
کالے میگھ

دوندر پونیا
شاہ مُکھی روپ : جسوندر سنگھ

ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਰੂਪ : ਜਸਿਵੰਦਰ ਸਿੰਘ

ਹੜ੍ਹ ہڑھ

ਉਪਰੋਂ ਵਰ੍ਹਦਾ ਪਾਣੀ

ਹੇਠਾਂ ਹੜ੍ਹ ਦਾ ਪਾਣੀ

ਤਰਪਾਲ ਦੀ ਛੱਤ ਹੇਠਾਂ

ਗਿੱਲੀ ਮੰਜੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠੇ

ਬੱਚੇ ਬਾਪੂ ਅਤੇ ਸੁਆਣੀ

ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ

اُپروں ورھدا پانی

ترپال دی چھت ہیٹھاں

گلی منجی اتے بیٹھے

بچے باپو اتے سوانی

ہیٹھاں ہڑھ دا پانی

دربارا سنگھ
شاہ مُکھی روپ : جسوندر سنگھ
ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਰੂਪ : ਜਸਿਵੰਦਰ ਸਿੰਘ

ਸੁਨੇਹਾ سنیہا

ਸੰਦਲੀ ਸਵੇਰਾ
ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ
ਧੁੱਪ ਦੀ ਕਾਤਰ
ਕੋਇਲ ਦੀ ਕੂ-ਕੂ
ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸੁਨੇਹਾ

ਸੰਦੀਪ ਸੀਤਲ

صندلی سویرا
لے کے آیا
دھپّ دی کاتر
کوئل دی کوُ-کوُ
اک نواں سنیہا

سندیپ سیتل

ਨਦੀ ندی

ਚਾਈਂ  ਚਾਈਂ ਉੱਤਰ ਰਹੀ

ਉੱਚੇ ਪਰਬਤ ਉਪਰੋਂ

ਨਿੱਕੀ ਜਹੀ ਨਦੀ

ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਰਲਣ ਲਈ

ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਗੁਆਓਣ ਲਈ

ਸੰਦੀਪ ਸੀਤਲ

چائیں  چائیں اُتر رہی
اُچے پربت اُپروں
نِکی جہی ندی
ساگر وچ رلن لئی
اپنی ہوند گواؤن لئی

سندیپ سیتل
شاہ مُکھی روپ:جسوندر سِنگھ

ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਰੂਪ : ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ

ਨਦੀ ندی

ਸਿਖਰ ਪਹਾੜੀਂ ਵੱਸਦੇ ਬਦਲ਼

ਕਿਣ-ਮਿਣ ਕਿਣ-ਮਿਣ ਸਿੱਲ੍ਹੀ ਧਰਤੀ

ਭਰੀ ਨਦੀ ਵਾਦੀ ਵਿਚ ਵਗੇ

ਪਾ ਕੇ ਪੈਰ ਨਦੀ ਵਿਚ ਦੇਖਾਂ

ਬੱਦਲੀਂ ਲੁਕੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ

ਤਿਸਜੋਤ

سکھر پہاڑیں وسدے بدل
کن-من کن-من سلھی دھرتی
بھری ندی وادی وچ وگے
پا کے پیر ندی وچ دیکھاں
بدلیں لکیاں چوٹیاں

تسجوت

شاہ مُکھی روپ:جسوندر سِنگھ

ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਰੂਪ : ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ

ਅਧੂਰੇ ادھورے

ਬੱਦਲਾਂ ‘ਚੋਂ ਲੱਭਾਂ

ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਨਕਸ਼

ਹਵਾ ਉੱਡਾ ਜਾਵੇ

ਹਰ ਵਾਰ ਚਿੱਤਰ

ਅਧੂਰਾ ਰਹਿ ਜਾਵੇ…

ਅਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

بدلاں ‘چوں لبھاں
چہرے دے نقش
ہوا اڈا جاوے
ہر وار چتر
ادھورا رہِ جاوے…

امراؤ سنگھ گلّ
شاہ مُکھی روپ جسوندر سنگھ

ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਰੂਪ : ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ

ਦੁਬਿਧਾ دُبدھا

ਅੱਜ ਤੋਂ ਹਾਇਕੂ ਦੀ ਵਿਧਾ ਨਾਲ਼ ਜੁੜਦਾ/ਮਿਲਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਕਾਵਿਕ ਰੂਪ ‘ਤਾਨਕਾ’ ਅਰੰਭ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਧਾ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੇਖ ‘ਤਾਨਕਾ ਕੀ ਹੈ?’ ਵਿਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਆਸ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀ ਹਾਇਕੂਕਾਰ ਇਸ ਕਾਵਿਕ ਰੂਪ ਨੂੰ ਵੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਗੇ।

ਅਸੀਂ ਬੜੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਬਲਾਗ ‘ਤੇ ਜਗਜੀਤ ਸੰਧੂ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਤਾਨਕਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

ਹਾੜ੍ਹ ਦੀ ਸੁਸਤ ਦੁਪਹਿਰੇ
ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਪੁਜਾਰੀ ਸੁੱਤਾ
ਥਿੰਦੇ ਟੱਲ `ਤੇ ਮੱਖੀਆਂ
ਦੇਹਲ਼ੀ `ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸੋਚੇ
ਟੱਲ ਵਜਾਵਾਂ ਕਿ ਮੁੜ ਜਾਵਾਂ

ਜਗਜੀਤ ਸੰਧੂ

اج توں ہائکو دی ودھا نال جڑدا/ملدا اِک ہور کاوک روپ ‘تانکا’ ارمبھ کیتا جا رہا ہے۔ اِس ودھا بارے ہور جانکاری لیکھ ‘تانکا کی ہے؟’ وچ دِتی گئی ہے۔ آس ہے پنجابی ہائکوکار اِس کاوک روپ نوں وی سویکار کرنگے۔
اسیں بڑے مان نال بلاگ ‘تے جگجیت سندھو ہوراں دا ایہہ تانکا پیش کردے ہاں۔

ہاڑھ دی سست دوپیہرے
مندر وچّ پجاری ستا
تھندے ٹلّ `تے مکھیاں
دیہلی `تے شردھالو سوچے
ٹلّ وجاواں کہ مڑ جاواں

جگجیت سندھو
شاہ مُکھی روپ : جسوندر سنگھ

ਤਾਨਕਾ ਕੀ ਹੈ? تانکا کی ہے

ਤਾਨਕਾ ਜਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਇੱਕ ੧੩੦੦ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਸਿਨਫ਼ ਹੈ ਜੋ ਹਾਇਕੂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਜਪਾਨੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਹਾਇਕੂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਇਸਨੂੰ ਹੋਰਨਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਪਾਨੀਆਂ ਦੀ ਸਾਦਾ ਅਤੇ ਨਿਮਰ ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਹੁਣ ਦੇ ਦੌੜ ਭੱਜ ਵਾਲੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਪੋਹਣ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਤਾਨਕਾ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਪਿਆਰ, ਮੌਸਮ, ਵਿਛੋੜਾ ਆਦਿ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਤਾਨਕਾ ਖਿਆਲ ਅਤੇ ਭਾਵ ਪੱਖੋਂ ਹਾਇਕੂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟਾ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਮੰਨਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਹੀਂ। ਇਸਦਾ ਦਾਇਰਾ ਹਾਇਕੂ ਨਾਲੋਂ ਵਸੀਹ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਇਸਦਾ ਹਾਇਕੂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡਾ ਆਕਾਰ। ਜਿੱਥੇ ਹਾਇਕੂ 5-7-5 ਕਰ ਕੇ ਤਿੰਨ ਪੰਕਤੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡੀ 17 ਮਾਤਰਾਵਾਂ(ਓਂਜੀ) ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਤਾਨਕਾ ਵਿਚ ਪੰਜ ਪੰਕਤੀਆਂ 5-7-5-7-7 ਕਰ ਕੇ 31 ਮਾਤਰਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਕਵੀ ਮਾਤਰਾਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਾਲੋਂ ਵਿਸ਼ੇ-ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਮਰੀਕੀ ਤਾਨਕਾ ਕਵਿਤਾ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਪੱਚੀ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਏਥੋਂ ਦਾ ਖੁੱਲ੍ਹਾਪਨ ਅਪਣਾ ਲਿਆ ਹੈ।

تانکا جاپانی بھاشا دی اک 1300 سال پُرانی صِنف ہے جو ہائکو نالوں وی پہلاں جاپانی سبھیاچار دے وکھ وکھ پہلوآں نوں روپمان کردی ہے۔ ہائکو وانگ ہی اسنوں ہورناں بھاشاواں ولوں اپنایا گیا ہے۔ جاپانیاں دی سادہ اتے نمر جیون-شیلی ہُن دے دوڑ بھجّ والے سنسار نوں پوہن لگی ہے۔ تانکا کویتاواں دا وشا پیار، موسم، وچھوڑا آدی ہو سکدا ہے۔
تانکا خیال اتے بھاوَ پکھوں ہائکو وانگ ہی موسم اتے قدرت نوں ہی پرگٹا دا مادھئم مندا ہے، پر ہمیشہ نہیں۔ اسدا دائرہ ہائکو نالوں وسیع ہے جسدا کارن ہے اسدا ہائکو نالوں وڈا آکار۔ جتھے ہائکو 5-7-5 کر کے تنّ پنکتیاں وچ ونڈی 17 ماتراواں(اونجی) دی کویتا ہے اتھے تانکا وچ پنج پنکتیاں 5-7-5-7-7 کر کے 31 ماتراواں ہُندیاں ہن۔ بہتے آدھونک کوی ماتراواں دی گنتی نالوں وشے-وستو نوں ودھ اہمیت دندے ہن۔ امریکی تانکا کویتا نے پچھلے پچی کو سالاں دوران ایتھوں دا کھلھاپن اپنا لیا ہے۔