ਢਲਿਆ ਪਰਛਾਵਾਂ

ਟੈਗ

ਜਿੰਦ ਬਡਾਲੀ

ਮੰਜੀ ਬੈਠਾ ਬਿਰਧ ਜੋੜਾ

ਵਾਰੀ ਸਿਰ ਝੱਲੇ ਪੱਖੀ

ਜਿੰਦ ਬਡਾਲੀ 

ਸਾਉਣ ਮਹੀਨਾ

ਟੈਗ

ਜਗਤਾਰ ਲਾਡੀ

ਪਿੱਪਲ ਹੇਠ ਇਕੱਠੀਆ ਹੋਈਆਂ

ਕੁੜੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ

ਜਗਤਾਰ ਲਾਡੀ 

ਮਾਪੇ / ਜਾਇਦਾਦ

ਟੈਗ

ਸੰਜੇ ਸਨਨ

ਬਾਬੇ ਦੀ ਚੜ੍ਹਾਈ — 

ਪੁੱਤਾਂ ਵੰਡੀ ਜਾਇਦਾਦ

ਧੀ ਹਿੱਸੇ ਮਾਈ

ਸੰਜੇ ਸਨਨ 

ਬੁਢਾਪਾ

ਟੈਗ

ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਪੇਰਾ

ਢਲਦੀ ਸ਼ਾਮ –

ਅੱਧ ਗੰਜੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ 

ਡਾਈ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ

ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਪੇਰਾ

ਮਾਂ

ਟੈਗ

ਜਗਤਾਰ ਲਾਡੀ

ਮਾਂ ਬਣੀ ਬੁੱਤ

ਵਾਪਿਸ ਨਾ ਪਰਤਿਆ

ਪਰਦੇਸੀ ਪੁੱਤ

ਜਗਤਾਰ ਲਾਡੀ 

ਮਾਂ

ਟੈਗ

ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਖਰੌਡ

ਪ੍ਰਦੇਸੀ ਦੀ ਮਾਂ

ਝੋਨੇ ਦੇ ਲੜ ਚਿਠੀ

ਪੂੰਝਦੀ ਅਖਾਂ

ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਖਰੌਡ 

ਹਾਸਾ

ਖੁਸ਼ਕ ਰਾਤ –
ਸੁੰਨੇ ਕਮਰੇ ਚ’ ਗੂੰਜਿਆ
ਚਿਰਾ ਪਿਛੋ ਹਾਸਾ

Davinder Kaur

Haibun :Time Passages

Angelee Deodhar

 

While packing books to send to friends in different countries, today I am back in that time when he would help seal them with cello tape, label them and then make a list of all the people they were being sent to. He didn’t complain about this tedious task even when he had to sit with one leg straight out ,stiff from surgery, which left him unable to bend his knee…he enjoyed the geography of where the books were going…and loved to collect the stamps which came with gift books from different parts of the world. 

Soon it will be two years since he passed away and now these brown paper packets which I pack clumsily with stiff fingers, carry away more than books…             

                           Jacaranda-

                                            the jazz of an

 –                                                                 April sky 

 Haibun: guzarda waqt

Ajj ikk vaar pher main dostan mitran nu kitaban bhej rahi han te mere man vich us din di yaad taza ho rahi hai jadon oh eh kaam bade pyar te lagan naal karde hunde si. Har packet nu cello tape naal band karna, lifafe te sirnaaven likhne te pher sabh di ik list bna ke rakhni.Eh sab kujh kardian ohna ne kade vi bearaami da gila nahin keeta bhaven ohna nu ikk lat sidhi rakh ke behna painda si kyonki operation ton baad hun ohna ton goda modiya nahi si janda.Oh eh soch ke bade khush ho jande ke kitaban door durede deshan vich ja rahian san te jadon ehna deshan ton taufe de taur te kitaban aundian tan oh daak tiktan sambh ke rakh lainde. 

Ohna da inteqaal hoye do saal hon vale ne te eh bhoore rang de lifafe jihna nu main kambdian unglan naal band kardi haan,kitaban naal mere andron vi bahut kujh lai jande ne 

neeli gulmohar

kinna sajia dise

vaisakh da asmaan

(Punjabi Translation by Arvinder Kaur)

  

ਹਾਇਬਨ: ਗੁਜਰਦਾ ਵਕਤ

ਅੱਜ ਇਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਮੈਂ ਦੋਸਤਾਂ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਭੇਜ ਰਹੀ ਹਾਂ ਤੇ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿਚ ਉਸ ਦਿਨ ਦੀ ਯਾਦ ਤਾਜ਼ਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਹ ਕੰਮ ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ਼ ਕਰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਹਰ ਪੈਕਟ ਨੂੰ ਸੈਲੋ ਟੇਪ ਨਾਲ਼ ਬੰਦ ਕਰਨਾ, ਲਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਤੇ ਸਰਨਾਵੇਂ ਲਿਖਣੇ ਤੇ ਫੇਰ ਸਭ ਦੀ ਇਕ ਲਿਸਟ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣੀ। ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰਦਿਆਂ ਓਹਨਾ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਬੇਆਰਾਮੀ ਦਾ ਗਿਲਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਭਾਵੇਂ ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਇਕ ਲੱਤ ਸਿੱਧੀ ਰੱਖਕੇ ਬਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਓਹਨਾ ਤੋਂ ਗੋਡਾ ਮੋੜਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਂਦਾ। ਉਹ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਬੜੇ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਕਿ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੂਰ ਦੁਰੇਡੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਤੋਹਫੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਤਾਂ ਉਹ ਡਾਕ ਟਿਕਟਾਂ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ।

ਓਹਨਾਂ ਦਾ ਇੰਤਕਾਲ ਹੋਏ ਦੋ ਸਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੇ ਤੇ ਇਹ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਲਿਫਾਫੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਕੰਬਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਨਾਲ਼ ਬੰਦ ਕਰਦੀ ਹਾਂ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਨੇ…  

ਨੀਲੀ ਗੁਲਮੋਹਰ

ਕਿੰਨਾ ਸਜਿਆ ਦਿਸੇ

ਵੈਸਾਖ ਦਾ ਅਸਮਾਨ
(ਗੁਰਮੁਖੀ ਰੂਪਾਂਤਰ ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ)

ਜਨਮ ਦਿਨ

ਬਹੱਤਰਵਾਂ ਮਨਾਇਆ
ਰਹਿੰਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਗਣਿਤ
ਅਜੇ ਸਮਝ ਨਾ ਆਇਆ

ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ

ਡੋਲੀ

ਚੜ੍ਹਿਆ ਅੱਸੂ
ਧੀ ਦੀ ਡੋਲੀ ਤੋਰਨੀ
ਕੋਲ ਨਾ ਧੇਲਾ

ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ

ਤੀਆਂ

ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ , ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਓਹਾਰ ਨੂੰ ਵਿਆਹੀਆਂ ਵਰੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ , ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਘਰ , ਫੇਰਾ ਮਾਰਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ! ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਤਾਂ ਮਾਂ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਵੀ ਉਡੀਕਦੀ ਹੈ ਕਿ , ਕਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਵੇਗੀ , ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਹ ਆਪ ਵੀ ਇਸ ਤਿਓਹਾਰ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਘਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੀ ਹੈ , ਕਿ ਓਹ ਆਪਣੀਆਂ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਆਪਣੇ ਮਾਇਕੇ ਜਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ , ਇਸ ਦੁਵੱਲੀ ਪੀੜ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਆਪਣਾ ਇਹ ਦਰਦ , ਕਦੇ ਤਾਂ ਬੂਹੇ ਦੇ ਉਹਲਿਓਂ ਧੀ ਦਾ ਰਾਹ ਤੱਕਦੀ ਹੈ , ਅਤੇ ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਪੇਕਿਆਂ ਦੇ ਰਾਹ ਨੂੰ ਵੀ ਨਿਹਾਰਦੀ ਹੋਈ , ਬੱਸ , ਆਪਣੇ ਹੰਝੂਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਗਲੇ ਲਾਉਂਦੀ ਆਪਣੇ ਪੱਲੂ ਨਾਲ ਪੂੰਝ ਲੈਂਦੀ ਹੈ !

ਤੀਆਂ ਦੀ ਝੜੀ 
ਅੱਖਾਂ ਪੂੰਝੇ ਮਾਂ 
ਬੂਹੇ ਪਿੱਛੇ ਖੜ੍ਹੀ

ਜਸਮੇਰ ਸਿੰਘ ਲਾਲ 

ਨੀ ਕੁੜੀਓ,,,ਨੀ ਅੜੀਓ…..ਨੀ ਧੀਓ ….ਆਪਾਂ ਫੇਸ ਬੁੱਕ ਉੱਤੇ ਜੁੜੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ , ਕਦੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਮਿਲ ਪਾਵਾਂਗੇ ਕਿ ਨਾ …ਅੱਜ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵੀ ਸੱਜਲ ਹਨ ! ਤੁਹਾਨੂੰ ਰੱਬ ਦੀਆਂ ਰੱਖਾਂ ! ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਵਿੱਚ , ਤੁਸੀਂ ਜਿੱਥੇ ਜੱਥੇ ਵੀ ਹੋ , ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣੋ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣੋ, ਮਿਲੋ ਵਰਤੋ , ਸੁਖੀ , ਖੁਸ਼ਹਾਲ , ਤੰਦਰੁਸਤ ਅਤੇ ਲੰਮੀਆਂ ਉਮਰਾਂ ਮਾਣੋ !

ਚਿੜੀ

ਚੂਕੀ ਚਿੱੜੀ ~
ਹਾਲ਼ੀਆਂ ਹੱਥ ਹਰਨਾਲੀਆਂ
ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਹੱਥ ਮਧਾਣੀਆਂ

ਦਵਿੰਦਰ ਕੌਰ

ਪਕੌੜੇ

ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੇ ਵੀਜ਼ਾ ਸ਼ਰਤਾਂ ਦੀ ਸਖ਼ਤਾਈ ਕਰਕੇ ਅਜਕਲ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗਿਣਤੀ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਕਿਸੇ ਕਾਰਣ ਕਰਕੇ ਚੀਨੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ ।ਮੇਰੀ ਧੀ ਦੇ ਹੋਸਟਲ ਦੇ ਫਲੈਟ ਦੀਆਂ ਸਾਥਣਾਂ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਸਾਲ ਭਾਰਤੀ ਸਨ , ਪਰ ਅਖੀਰਲਾ ਸਾਲ ਚੀਨਣਾ ਨਾਲ ਬਿਤਾਇਆ ।
ਸਾਂਝੀ ਰਸੋਈ ਚ ਜਿਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕਰੀ ਦੀ ਵਾਸ਼ਨਾ ਆਉਂਦੀ ਸੀ, ਉਥੇ ਅਖੀਰਲੇ ਸਾਲ, ਚੀਨੀ ਖਾਣੇ ਦੀ ਮਹਿਕ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਵੜਦਿਆਂ ਮੂੰਹ ਚ ਪਾਣੀ ਲਿਆ ਦਿੰਦੀ …
ਕਰੀ ਤੇ ਭਾਰੂ 
ਚੀਨੀ ਪਕੋੜੀਆਂ ਦੀ ਮਹਿਕ . . .
ਕਾਲਜ ਦਾ ਭੋਜਨ
ਦੀਪੀ ਸੈਰ

ਗਲਵੱਕੜੀ

ਸਾਉਣ ਮਹੀਨਾ –
ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ
ਹੋਰ ਕਸੀ ਗਲ਼ਵੱਕੜੀ

ਮੁਖਵੀਰ ਸਿੰਘ

ਇੱਸਾ ਦੀ ਯਾਦ

ਟਿਪ ਟਿਪ ਬਾਰਿਸ਼
ਮੇਰੇ ਚਾਹ ਦੇ ਕੱਪ ‘ਚ
ਉਠੀ ਲਹਿਰ
ਚੇਤਿਆਂ ‘ਚ ਮੁਸਕਰਾਇਆ
ਕੋਬਾਯਾਸ਼ੀ ਇੱਸਾ

ਹਰਲੀਨ ਸੋਨਾ

ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ

ਸਾਵਨ ਦੀ ਸ਼ਾਮ –
ਬੱਚੀ ਮਿਣੇ ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ
ਨਿੱਕੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਖਿਲਾਰ

ਪ੍ਰੇਮ ਮੈਨਨ

ਰਿਸ਼ਤਾ

ਤੇਰਾ ਮੇਰਾ ਰਿਸ਼ਤਾ —
ਠੰਡੀ ਠੰਡੀ ‘ਵਾ ‘ਚ 
ਸੁਬਕ ਸਾਹ

ਸ਼ਿੰਦਰ ਸ਼ਿੰਦ

ਬੁਢਾਪਾ

ਨਵਾਰੀ ਪਲੰਘ 
ਇਕ ਪਾਸੇ ਮੈਂ
ਇਕ ਪਾਸੇ ਉਹ
ਨਾ ਜਾਣੇ ਕਦੋਂ ਵਿਚਕਾਰ
ਆ ਸੁੱਤਾ ਬੁਢਾਪਾ

ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਗੀਝਾ

ਸ਼ਾਮ ਦਾ ਘੁਸ੍ਮੁਸਾ 
ਟਾਕੀਆਂ ਵਾਲੇ ਗੀਝੇ ਚੋਂ ਲਟਕਣ 
ਚੋਰੀ ਦੇ ਕਰੇਲੇ

ਗੀਤ ਅਰੋੜਾ

ਗਗਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ 5 ਹਾਇਕੂ

ਮਾਂ ਲਿਪੇ ਮਿਟੀ
ਬੱਚਾ ਚੁੰਘੇ ਗੂਠਾ
ਓਟੇ ਓਹਲੇ

ਹੋਲੀ ਦੀ ਦੁਪਹਿਰ
ਪਿਚਕਾਰੀ ਨਾਲ ਭਿਜੀ
ਵਿਧਵਾ ਦੀ ਚੁੰਨੀ

ਗਿਲੇ ਖਾਲ਼ ‘ਚ
ਸੱਪ ਦੀ ਕੰਜ
ਪੈਰ ਤਰਭਕੇ ਰੁਕੇ

ਬਿਜਲੀ ਗੜਕੇ
ਮਾਂ ਨੇ ਲਕੋਈ
ਕਾਂਸੀ ਦੀ ਥਾਲੀ

ਬੱਦਲ ਲਸ਼ਕੇ
ਦੂਰ ਦੂਰ ਸੁੱਤੇ
ਮਾਮਾ ਤੇ ਭਾਣਜਾ

ਗਗਨਦੀਪ ਸਿੰਘ

ਘੁਰਾੜੇ

ਤੂਫਾਨੀ ਰਾਤ-

ਘੁਰਾੜਿਆਂ ਚ ਰਲਗੱਡ

ਵਾਛੜ ਦਾ ਸ਼ੋਰ

ਹਰਕੀ ਜਗਦੀਪ ਵਿਰਕ

ਕਲਿਕ

ਰੌਸ਼ਨੀ ਨੇ ਧੋਤਾ
ਕਾਰਨਸ ‘ਤੇ ਬੁੱਧ
ਬਸ ਇੱਕ ਕਲਿਕ …

ਜਗਦੀਸ਼ ਕੌਰ

ਜੋੜਾ

ਲੜਦੇ ਉਠੇ ਪ੍ਰੇਮੀ 
ਬੈਂਚ ਆ ਬੈਠਾ ਕਲੋਲਾਂ ਕਰਦਾ 
ਪੰਛੀ ਜੋੜਾ

ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪਾਹਵਾ

ਅਮਲਤਾਸ

ਅਮਲਤਾਸ ਦੀ ਛਾਂ – 
ਤਿੰਨ ਸੈਲ ਫੋਨਾਂ ਵਾਲਾ ਅਜਨਬੀ 
ਆਖਿਰ ਚੁੱਪ ਕੀਤਾ !
ਰੋਜ਼ੀ ਮਾਨ

ਪਾਰਕ

ਮਿਉਂਸਪਲ ਪਾਰਕ –

ਇੱਕ ਕੋਨੇ ਤਾੜੀਆਂ ਦੀ ਗੂਂਜ

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਠਹਾਕੇ

ਸੰਜੇ ਸਨਨ 

ਸੁਰਮੇਦਾਨੀ

“ਚੱਲ ਭੂਆ ਦਾ ਸਮਾਨ ਗੇਸਟ ਰੂਮ ‘ਚ ਰਖ ਦੇ,” ਇਹੀ ਕਹਿ ਕੇ ਭਰਜਾਈ ਨੇ ਮੇਰੇ ਗੱਲ ਲੱਗ ਮਿਲਦੇ ਭਤੀਜੇ ਨੂੰ ਵਾਹਵਾ ਆਹਰੇ ਲਾ ਦਿੱਤਾ, ਜੱਦ ਕਿ ਅਜੇ ਮੈਂ ਰੱਜ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ। “ਕਮਾਲ ਹੈ, ਮੇਰੇ ਹੀ ਮਾਂ ਪਿਓ ਦੇ ਘਰ ਮੈਂ ਮਹਿਮਾਨ ਕੱਦ ਤੋਂ ਹੋ ਗਈ”, ਬੜਾ ਓਪਰਾ ਲੱਗਿਆ ਪਲ ਭਰ ਵਾਸਤੇ, ਪਰ ਕੁਝ ਓਪਚਾਰਿਕ ਗੱਲ ਬਾਤ ਅਤੇ ਚਾਹ ਦੇ ਘੁੱਟਾਂ ਨਾਲ ਮੈਂ ਅੰਦਰ ਖਾਤੇ ਇਹ ਸਚਾਈ ਹਲਕ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਲਾਹ ਲਈ ਕਿ ਠੀਕ ਹੀ ਤਾਂ ਕਿਹਾ ਹੈ ਭਾਬੀ ਨੇ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਹਫਤਾ ਦੱਸ ਦਿਨ ਰਹਿ ਕੇ ਵਾਪਸ ਤੁਰ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਸੱਤਾਂ ਵਰਿਆਂ ਬਾਦ ਮੈਂ ਪੇਕੇ ਆਈ, ਸਭ ਕੁਝ ਬਦਲ ਗਿਆ ਸੀ, ਮੇਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹੁਣ ਘਰ ਦੇ ਹਰ ਖੁੰਜੇ ‘ਚ ਨਹੀਂ ਖਿੱਲਰੀਆਂ ਪਈਆਂ, ਨਾਂ ਹੀ ਮੇਰੀ ਦੱਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਅਵਾਰਡ ਲੈਂਦੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਬੈਠਕ ਦਿਸੇ, ਜੱਦ ਮੈਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਰਾਜਸੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਪਹਿਲੇ ਦਰਜੇ ‘ਤੇ ਆਈ ਸਾਂ, ਜੋ ਅਸਲ ਵਿਚ ਮੇਰੇ ਸਵਰਗਵਾਸੀ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਅਣਥੱਕ ਮਹਿਨਤ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ, ਬਹੁਤ ਵਾਹ ਲਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਮੇਰੀ ਪੜਾਈ ਲਿਖਾਈ ‘ਤੇ। ਸਾਨੂੰ ਤਿੰਨਾ ਭੈਣ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਂ ਬਾਪ ਬਣ ਕੇ ਹੀ ਪਾਲਿਆ ਸੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ…

ਮਾਂ ਤਾਂ ਵਿਚਾਰੀ ਕਦੀਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜਿਆਦਾ ਹੀ ਕਾਹਲੀ ਕਰ ਗਈ, ਜੇ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਹਥ੍ਹੋੰ ਮੋਈ ਮੱਖੀ ਨੂੰ ਵੀ ਸਾਂਭ ਸਾਂਭ ਰਖਦੀ! ਹਾਂ ਪਰ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਨ! ਉਸਦੇ ਤੁਰ ਜਾਨ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਟੋਹ ਕੇ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਕੇ ਜਿਓਣਾ ਮੈਂ ਨਿੱਕੀ ਉਮਰੇ ਸਿਖ ਲਿਆ। ਅੱਜ ਨਜਰ ਮਾਰ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਘਰ ਵਿਚ ਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਇੱਕ ਵੀ ਵਸਤ ਨਾਂ ਦਿਖੀ, ਸਿਵਾਏ ਇੱਕ ਸ਼ਾਲ, ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਪਿੱਤਲ ਦੀ ਪਰਾਤ, ਇੱਕ ਵੇਲਣਾ ਤੇ ਵਰਿਆਂ ਪੁਰਾਣੀ ਉਸਦੀ ਸੁਰਮੇਦਾਨੀ। ਦਿਲ ਚੰਗੀ ਤਰਾਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਘਰ ਨੂੰ ਇਹਨਾ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਖਾਸੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੌਕਾ ਲੱਗਦਿਆਂ ਹੀ ਵੀਰ ‘ਤੇ ਭਾਬੀ ਅੱਗੇ ਫਰਮਾਇਸ਼ ਰਖ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਜੇ ਬੁਰਾ ਨਾਂ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਲੈ ਜਾਵਾਂ ਇਹ ਸਭ ਆਪਨੇ ਨਾਲ। “ਜੀ ਸਦਕੇ”… ਬੱਸ ਮੈਂ ਇੰਨਾਂ ਹੀ ਸੁਣਿਆ, ਜਾਂ ਸੁਣਨਾ ਚਾਹਿਆ! “ਭਲਾ ਤੂੰ ਕੀ ਕਰਨੀਆਂ ਇਹ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੇਰੇ ਉੱਤੇ ਸੁਖ੍ਹ ਨਾਲ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਕਿਰਪਾ”… ਇਹ ਸਭ ਮੈਂ ਸੁਣ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੁਣਿਆ। ਝੱਟ ਅਟੈਚੀ ਵਿਚ ਸਾਂਭ ਲਈਆਂ! ਮਾਂ ਦੀ ਨਿੱਕ ਸੁੱਕ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਤੁਰ ਪਈ… ਲੱਗਾ ਜਿਵੇਂ ਮਾਂ ਆਪ ਹੀ ਨਾਲ ਹੋਵੇ। ਵਾਪਸੀ ਵੇਲੇ ਜਹਾਜ ਚੜਦਿਆਂ ਵੀ ਸੋਚ ਮਾਂ ਦੀ ਨਿੱਕ ਸੁੱਕ ਵਿਚ ਹੀ ਰਹੀ। ਆਪ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਪੇਕਿਓਂ ਮੈਨੂੰ ਵਾਪਸ ਤੋਰਨ ਲੱਗੀ ਕਈ ਮਿਰਚਾਂ ਵਾਰਦੀ, ਕਈ ਓਪਚਾਰ ਤੇ ਲਾਡ ਕਰਦੀ, ਖੈਰ ਕੋਈ ਨਾਂ! ਸੋਚ ਲਿਆ ਕਿ ਕਨੇਡਾ ਵਾਪਿਸ ਜਾ ਕੇ ਹੁਣ ਤੋਂ ਮਾਂ ਦੀ ਪਰਾਤ ਵਿਚ ਹੀ ਆਟਾ ਗੁਣਾਂਗੀ, ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਓਂ ਦਿਲ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਸੂਰਮਾ ਪਾਇਆ ਕਰਾਂਗੀ… ਧੁਰ ਅਸਮਾਨੋ ਦੇਖ ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਰ ਉਤਰੇਗੀ ਜਰੂਰ! ਜਹਾਜ ਦੀ ਤਾਕੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਜਰ ਮਾਰੀ, ਕਾਲੇ ਸਿਆਹ ਬੱਦਲ ਹੀ ਬੱਦਲ, ਸ਼ਾਇਦ ਵਰਣ ਨੂੰ ਭਾਲਦੇ ਨੇ…

ਬਦਲਵਾਈ . . .
ਜੰਗਾਲੀ ਸੁਰਮੇਦਾਨੀ ‘ਤੇ ਮਾਂ ਦੀਆਂ
ਉਂਗਲਾਂ ਦੀ ਝਾਲ

ਅਨੂਪ ਬਾਬਰਾ

ਤਾਰ ਤੁਪਕਾ

ਤਾਰ ਤੁਪਕਾ –
ਚਿਰਾਂ ਬਾਅਦ ਬੈਠਿਆ
ਅਪਣੇ ਕੋਲ਼ ਆਪ

ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ

ਗੁਫਤਗੂ

ਦੰਦਾਂ ਹੇਠ ਚੁੰਨੀ

ਕੌਲੇ ਓਹਲੇ ਖੜੀ

ਗੁਫਤਗੂ ਸੁਣੇ

ਇੰਦਰਜੀਤ ਪੁਰੇਵਾਲ

ਖ਼ਤ

ਪੁਰਾਣਾ ਟਰੰਕ …
ਸੁੱਕੇ ਹੰਝੂਆਂ ਨਾਲ ਝੁਰੜ ਮੁਰੜ
ਮਹਿਬੂਬ ਦਾ ਖ਼ਤ
ਅਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ

ਸੁਰਖੀ

ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਮੂਹਰੇ
ਸੁਰਖੀ ਲਾਉਂਦੀ ਮੁਟਿਆਰ –
ਉੱਬਲਿਆ ਦੁੱਧ
ਪ੍ਰੀਤ ਰਾਜਪਾਲ

ਪੂਨਮ

ਪੂਨਮ ਦੀ ਰਾਤ –
ਝੌਂਪੜੀ ਦੇ ਦਰ ‘ਤੇ ਖੜ੍ਹੀ
ਗੁੱਜਰ ਕੁੜੀ

ਸੰਜੇ ਸਨਨ

ਧੁੱਪ

ਸ਼ਿਖਰ ‘ਤੇ ਸੂਰਜ-
ਪਰਛਾਂਵੇਂ ਨਾਲ ਮਿਣੀ
ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਧੁੱਪ

ਸਰਬਜੋਤ ਸਿੰਘ ਬਹਿਲ

ਤਿਤਲੀਆਂ

ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਧੁੱਪ–
ਬਾਗ ‘ਚ ਖੇਡਦੀ ਬੱਚੀ ਦੀ
ਫਰਾਕ ਤੇ ਤਿਤਲੀਆਂ

ਜਗਰਾਜ ਸਿੰਘ ਨਾਰਵੇ

ਵੰਡ

ਭਰਾਵੀਂ ਵੰਡ
ਮਾਂ ਬੈਠੀ ਵੇਖੇ
ਉੱਚੀ ਹੁੰਦੀ ਕੰਧ

ਲਖਵਿੰਦਰ ਸ਼ਰੀਂਹ ਵਾਲਾ

ਮੁਸਕਾਨ

ਉਂਝ ਮੇਰੀ ਮੰਡੀ(ਖਰੀਦ ਕੇਂਦਰ ) ਦੀ ਲੋਕੇਸ਼ਨ ਬਹੁਤ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹੈ l ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਨਾਲ ਲੱਗਵੀਂ ..ਤਿੰਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਦੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਧਰਤੀ ..ਸੰਗਤਾਂ ਦਾ ਆਉਣ ਜਾਣ…ਹੋਅ ਪਰ੍ਹੇ ਇੱਕ ਸਾਈਡ ਤੇ ਗੁਲ੍ਮੋਹਰਾਂ ਦੀ ਪਾਲ ਹੈ ..ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਪੱਖਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ,ਧੂੜ ਮਿੱਟੀ ਤੇ ਇੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰਲੀਆਂ ਮਜਦੂਰ ਆਦਮੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਅਵਾਜਾਂ ….ਮੈਂ ਅਕਸਰ ਇਸ ਸਭ ਕਾਸੇ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਗੁਲਮੋਹਰ ਥੱਲੇ ਆ ਕੇ ਬੈਠਦਾ ਹਾਂ ..ਪੁਰਾਣੇ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਤੇ ਇੱਕ ਜਵਾਨ ਜੋੜਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ …ਮੁੰਡਾ ,ਘਰਵਾਲੀ ਨੂੰ ਗੁਲਮੋਹਰ ਦੀ ਛਾਵੇ ਖੜਾ ਕੇ ਮੰਡੀ ਵੱਲ ਨੂੰ ਹੋ ਤੁਰਿਆ ..ਸ਼ਾਇਦ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਕਿਸੇ ਮਜਦੂਰ ਪਰਿਵਾਰ ਚੋਂ ਹਨ ..ਚੁੰਨੀ ਦੇ ਪੱਲੇ ਚੋਂ ਸਾਂਵਲੇ ਤਿੱਖੇ ਨਕਸ਼ਾਂ ਦੀ ਝਲਕ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮਿਲ ਗਈ ਸੀ ..ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਦੂਰੋਂ ਕੁੱਝ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ …ਨੈਣਾਂ ਨੇ ਨੈਣਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਸਮਝੀ ਹੈ l

ਨੀਲਾ ਗੁਲਮੋਹਰ –
ਅੱਧੇ ਕੱਢੇ ਘੁੰਡ ਚੋਂ ਛਣੀ
ਗੁਲਾਬੀ ਮੁਸਕਾਨ

ਹਰਵਿੰਦਰ ਧਾਲੀਵਾਲ

ਕਰਮ

ਗਰਮ ਸ਼ਾਂਤ ਦੁਪਹਿਰ–
ਕਾਟੋ ਤਲਾਸ਼ ਰਹੀ ਭੋਜਨ
ਨਿੰਮ ਦੇ ਸੱਕ ‘ਚੋਂ

ਨਿਰਮਲ ਬਰਾੜ

ਹਾਇਕੂ ਅਤੇ ਹਾਇਬਨ – ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਧੌਂਸੀ

ਛੱਬੀ ਜਨਵਰੀ-
ਧੁੱਪੇ ਬੈਠਾ ਸੇਕੇ 
ਸੰਤਾਲੀ ਦੀਆਂ ਸੱਟਾਂ 
——-
ਪਰਦੇਸੀ ਪੁੱਤ ਦਾ ਬੇਟਾ-
ਦਾਦੀ ਬੁੱਕਲ ਵਿੱਚ ਲੁਕੋਵੇ 
ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ 
————
ਦੂਰ ਪਹਾੜੀ ਮੀਂਹ- 
ਵਗਦਾ ਵਿੱਚ ਨਦੀ 
ਮਿੱਟੀ ਰੰਗਾ ਪਾਣੀ
———-
ਦੂਰ ਪਹਾੜੀ ਵਾਰਿਸ਼ – 
ਵਗਦੀ ਨਦੀ ´ਚ ਘੁਲਦੀ ਜਾਂਦੀ 
ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੋ
———–

ਮੈਂ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ, ਸੋਚਿਆ ਤਾਂ ਪੈਰਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ! 
ਇੱਕ ਵਾਰ ਪਹਿਲੇ ਵੀ ਮੈਂ ਤੁਰਿਆ ਜਾਂਦਾ-ਜਾਂਦਾ ਤ੍ਰਬਕ ਕੇ ਰੁਕ ਗਿਆ ਸਾਂ ਤੇ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਅੱਜ ਹੋਇਆ ਹੈ।  ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਜਦ ਤ੍ਰਬਕ ਕੇ ਰੁਕਿਆ ਸਾਂ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਮੈਂ ਬੰਬੇ ਘੁਮ ਫਿਰ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਇਹ ਗੱਲ 1991 ਦੀ ਹੈ ਤੇ ਰੁਕਣ ਦਾ ਕਾਰਣ ਇੱਕ ਸਾਈਨ ਬੋਰਡ ਦਾ ਨਜ਼ਰੀਂ ਪੈਣਾ ਸੀ। ਬੋਰਡ ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ” NRK “. “ਐਨ . ਆਰ. ਕੇ.” ਨਾਰਵੇ ਦੇ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਲੋਗੋ ਹੈ। ਜਦ ਮੈਂ ਲਾਗੇ ਜਾ ਕੇ ਪੜਿਆ ਤੇ ਪਤਾ ਚੱਲਿਆ ਕੇ ਇਹ ਭਾਰਤੀ ” ਨੈਸ਼ਨਲ ਚੂਹੇ ਮਾਰ ” ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਲੋਗੋ ਹੈ। ਬਾਦ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਕਈ ਦਿਨ ਆਪੇ ਹੱਸ-ਹੱਸ ਦੋਹਰਾ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ।
ਅੱਜ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਹੀ ਹੋਇਆ,ਇੱਕ ਸਾਈਨ ਬੋਰਡ ਤੇ ਇਕੱਲਾ ( PB) ਲਿਖਿਆ ਪੜ੍ਹ ਕੇ। ਹਾਸੀ ਤੇ ਨਹੀਂ ਆਈ ਪਰ ਪੁਰਾਣੇ ਵਤਨ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦੀ ਪਟਾਰੀ ਜਰੂਰ ਖੁੱਲ ਗਈ। 

ਪੀਤਸਾ ਬੇਕਰ-
ਖਲੇਰ ਰਿਹਾ 
ਵਤਨ ਦੀ ਮਹਿਕ
——–
ਛੜੇ ਦਾ ਠਾਕਾ-
ਵੰਡੇ ਲੱਡੂ ਲਾ 
ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਨਾਕਾ 
———-
ਧੁੱਖਦੀ ਰੇਣ- 
ਉਸ ਛਿਟੀ ਨਾਲ ਛੇੜੀ 
ਹੱਡ ਬੀਤੀ

ਅੱਜ ਮੌਸਮ ਸਾਫ਼ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਸ਼ਹਿਰ। ਛੁੱਟੀ ਹੋਵੇ, ਸੋਹਣਾ ਮੌਸਮ ਹੋਵੇ, ਫੇਰ ਮੈਂ ਤੇ ਮੇਰੀ ਬੇਗਮ ਸਾਹਿਬਾ ਅਕਸਰ ਸੈਰ ਲਈ ਨਿੱਕਲ ਤੁਰਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ ਘਰ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ,ਪੈਦਲ ਸੈਰ ਕਰਨ ਲਈ। ਚਾਹਨਾ ਵੀ ਸਾਡੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਹੀ ਰਹੀ ਹੈ ਕੇ ਹਵਾ-ਖੋਰੀ ਕਰਨੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸ਼ਹਿਰੋਂ ਬਾਹਰ। ਉੱਥੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸ਼ੁਧ੍ਧ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਬਸ ਦਸ ਕੁ ਮਿੰਟ ਦੀ ਕਾਰ ਚਲਾਈ ਤੋਂ ਬਾਦ ਅਸੀਂ ਪਹਾੜੀ ਜੰਗਲ ´ਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਪੱਸਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਨਿੱਕਲੀ ਧੁੱਪ ਜਦ ਰੂੰ ਵਰਗੀ ਚਿੱਟੀ ਬਰਫ਼ ਤੇ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਚੁੰਧਿਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਕਾਹਲੀ ਕਾਹਲੀ ਤੁਰਦਿਆਂ ਪਸੀਨਾਂ ਤਾਂ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਜਿੱਥੇ ਕਿਤੇ ਛੋਟੀ ਪਹਾੜੀ ਜਾਂ ਦਰਖਤਾਂ ਦੀ ਛਾਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਉੱਥੇ ਠੰਡ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਰਸਤਾ ਜਿਹੜਾ ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਸੈਰ ਲਈ ਮਿਥਿਆ ਹੈ, ਵਲ ਖਾਂਦਾ ਉੱਚਾ ਨੀਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਉੱਚੇ ਪਹਾੜ ਵੱਲੀਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤੀ ਬਰਫ਼ ਪਈ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਚੋਟੀ ਤੇ ਤਾਂ ਜਾਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹ। ਜਿੱਥੇ ਤੱਕ ਪੈਰੀਂ ਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਉਹ ਘੰਟੇ ਦਾ ਰਾਹ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਕੜਾਕੇ ਦੀ ਠੰਡ ´ਚ ਬਰਫ਼ ਤੇ ਤੁਰਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਹੀ ਲੁਤਫ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਬਿਆਨਿਆ ਨਹੀਂ ਸਿਰਫ ਮਾਣਿਆ ਹੀ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਤੁਰਦੇ ਪੈਰਾਂ ਚੋਂ ਆਉਂਦੀ ਕੜਕ-ਕੜਕ ਦੀ ਆਵਾਜ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਸ਼ੇ ਜਿੰਨਾ ਸਰੂਰ ਦਿੰਦੀ ਹੋਈ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਇੱਕਮਿੱਕ ਕਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਦੇਖਦਾ ਹਾਂ ਕੇ ਧੁੱਪ ਦੀ ਗਰਮਾਇਸ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਜਗਾ ਬਰਫ਼ ਨੂੰ ਖੋਰ ਪਾਣੀ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਟੋਆ ਬਣਾ ਛੱਡਿਆ ਹੈ। 

ਨੀਲਾ ਅਸਮਾਨ 
ਬਰਫ਼ ´ਤੇ ਤੁਰਿਆ ਆਵੇ ਭਿੱਜਿਆ 
ਉਸਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ 

ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਸਟੂਡੀਓ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਾਈਕਲ ਤੇ ਆਉਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂI ਮੇਰਾ ਸਟੂਡੀਓ ਮੇਰੇ ਘਰ ਤੋਂ ਦਸ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਹੈ I ਜਿਸ ਦਿਨ ਠੰਡ -10 ਹੋਵੇ ਤੇ ਤਦ ਹੀ ਕਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹਾਂ I ਅਗਲੇ ਮਹੀਨੇ ਜਾਣੀਕੇ ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਅਧ੍ਧ ਚ ਜਾ ਕੇ ਬਰਫ਼ ਖੁਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਏਗੀ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਬਸੰਤ ਦੀ ਆਮਦ I ਬਸੰਤ ਦਾ ਮੌਸਮ ਇਥੇ ਨਾਰਵੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੱਠਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਤੋਂ ਕੁਝ੍ਝ ਸੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਦਵਾਉਂਦਾ ਹੈI

ਹੁਣ ਮਾਰਚ ਦਾ ਅਧ੍ਧ ਟੱਪ ਚੁੱਕਾ ਹੈI ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਅਸਮਾਨੀ ਨਜਾਰੇ ਸਿਰਫ ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਸਗੋਂ ਲੋਕ ਇੰਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸਮੋ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੰਬੇ ਹਨੇਰੇ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ I ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਸਾਈਕਲ ਤੇ ਘਰ ਨੂੰ ਆ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਸ਼ਾਮ ਦਾ ਵੇਲਾ ਹੈ ਪਹਾੜੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਨਾਰਵੀਜਨੀ ਅਸਮਾਨ ਤੇ ਮੂਹਰੇ ਵਗਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਨਦੀ…..

ਸ਼ਾਮ ਵੇਲਾ-
ਨਦੀ ´ਚ ਵਗਦੇ ਜਾਵਣ 
ਅਕਾਸ਼ੀ ਰੰਗ 
——–
ਤੇਈ ਮਾਰਚ- 
ਹੱਸਦਾ ਘੋੜੀ ਚੜ੍ਹਿਆ 
ਇੱਕ ਲਾੜਾ 
———
ਜੁਤਾ ਖੂਹ- 
ਟਿੰਡਾਂ ਭਰ ਲਿਆਵਣ 
ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਟਕ ਟਕ 

ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਧੌਂਸੀ

10 ਡਰਨੇ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦੇ

ਡਰਨਾ : ਹਾਇਕੂ ਲੜੀ
੧
ਚਾਨਣੀ ਰਾਤ
ਹਾਕ ਮਾਰਦੀ ਜਾਪੇ
ਡਰਨੇ ਦੀ ਬਾਂਹ
੨
ਲਾਲ-ਗੁਲਾਲ
ਡਰਨੇ ਦੇ ਲੀੜੇ
ਫੌਜਣ ਦੀਆਂ ਗੱਲ੍ਹਾਂ
੩
ਆਨੀਂ-ਬਹਾਨੀਂ
ਹੋਲੀ ਖੇਡ ‘ਗੀ ਫੌਜਣ
ਡਰਨੇ ਨਾਲ
੪
ਖੇਤ ਛੜਿਆਂ ਦਾ
ਡਰਨੇ ਦੇ ਸਿਰ
ਸਿਹਰੇ ਲਮਕਣ
੫
ਅਪਣੇ ‘ਉਹਦੇ’
ਮੂੰਹ ‘ਚ ਬੁਰਕੀ ਪਾਉਂਦਿਆਂ
ਡਰਨੇ ਤੋਂ ਸੰਙੇ
੬
ਮੁੱਛਾਂ ਮਰੋੜੇ
ਡਰਨਾ ਅਜੇ ਵੀ
ਖੇਤ ਖਾਲ੍ਹੀ
੭
ਝੱਖੜ ਪਿੱਛੋਂ
ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਡਰਨਾ ਵੀ
ਡਿੱਗੀ ਫਸਲ ਦੇ ਨਾਲ
੮
ਦਿਨੇ ਸੂਰਜ
ਡਰਨੇ ਦਾ ਸਾਥੀ
ਰਾਤ ਨੂੰ ਚੰਨ
੯
ਕਰਦਾ ਕਾਂ ਕਾਂ
ਡਰਨੇ ਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ
ਬੈਠਾ ਬੁੱਢਾ ਕਾਂ
੧੦
ਪੁੱਠਾ-ਸਿੱਧਾ
ਇਕੋ ਜਿਹਾ
ਡਰਨੇ ਦਾ ਕੋਟ

ਰੇਤ

ਹੁਨਾਲੀ ਸਾਗਰ . . .
ਪੈਰਾਂ ਨਾਲ ਘਰ ਤੱਕ ਆਈ
ਚਾਂਦੀ ਰੰਗੀ ਰੇਤ
ਅਨੂਪ ਬਾਬਰਾ

ਪਰਛਾਵਾਂ

ਢਲਦਾ ਸੂਰਜ
ਉਚੇ ਬਨੇਰੇ ਦਾ ਲੰਬਾ ਪਰਛਾਵਾਂ
ਨੀਵੇਂ ਬਨੇਰੇ ਤੇ
ਮਨਦੀਪ ਮਾਨ

ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਧੌਂਸੀ ਦੇ 12 ਹਾਇਕੂ

ਡੂੰਘੀ ਸ਼ਾਮ
ਲੱਕੜਾਂ ਦੀ ਧੂਣੀ ਵਿੱਚ
ਧੁੱਖਦਾ ਗੋਹਟਾ

ਲੱਕੜਾਂ ਦੀ ਧੂਣੀ
ਵੱਧ ਰਹੇ ਸੇਕ ਵਿੱਚ
ਧੁੱਖਦਾ ਗੋਹਟਾ

ਕੜਕਦੀ ਧੁੱਪ
ਸੁੱਕ ਰਿਹਾ ਕੋਠੇ
ਗਿੱਲਾ ਪੀਹਣ

ਰੌਸ਼ਨ ਦਿਨ
ਉੱਕਰੇ ਨੰਨੇ ਹੱਥੀਂ
ਇੱਕ ਅਮੂਰਤ ਚਿੱਤਰ

ਦੁਸਹਿਰਾ-
ਖਿੱਲਾਂ ਆਲਾ ਚੁੱਪ
ਸੁਣ ਆਉਂਦੀ ਸੈਨਾ

ਭਰਿਆ ਮੇਲਾ
ਛੁੱਟੀ ਉੰਗਲ ਬਾਪ ਦੀ
ਕੁਰਲਾਂਦਾ ਬਾਲ

ਲੱਕੜਾਂ ਦੀ ਧੂਣੀ
ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਸੇਕ
ਧੁੱਖਦਾ ਗੋਹਟਾ

ਪੁਰਖਾ ਘਰ
ਖਣਾਂ ਥਾਣੀ ਦਿੱਸੇ ਚਿੱਟਾ ਬੱਦਲ
ਘੁਣ ਖਾਦੀ ਲਟੈਣ

ਪੁਰੇ ਦੀ ਵਾ
ਅੰਦਰ ਖਿੱਚ ਰਿਹਾ
ਸਿਗਰਟ ਦਾ ਧੂੰਆਂ

ਸਾਉਣ ਮਹੀਨਾ
ਦੇਵੇ ਨਾ ਸੌਣ
ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਕੱਟ

ਪੱਤਝੜ ਦਾ ਮੌਸਮ
ਪੱਤੇ ਰੰਗ ਬਰੰਗੇ ਮੇਰੇ ਮੂਹਰੇ
ਹੁਕਮ ਦਾ ਯੱਕਾ

ਇਕ ਜ਼ਮਾਨਾ ਸੀ, ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦਾ ਉਹ ਚੰਗਾ ਸੀ ਜਾ ਮਾੜਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਔਰਤਾਂ ਆਪਨੇ ਪਤੀ ਦਾ ਨਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ ਲੈਂਦੀਆਂ ।ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਇਸ ਸੰਦਰਭ ´ਚ ਕੋਈ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਕਿਸ ਤਰੀਕੇ ਇਸ ´ਚ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਸਨ।ਇਕ ਔਰਤ ਸਵੇਰੇ ਸਵੇਰੇ ਦੁੱਧ ਿਰੜਕ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਦਾ ਇਜਹਾਰ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ:
ਮਧਾਣੀ ਦੀ ਗੂੰਜ
ਹਾਲੇ ਵੀ ਨੀ ਆਇਆ
ਕਾਲੇ ਦਾ ਬਾਪੂ
ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਧੌਂਸੀ

ਠੱਕਾ

ਵੱਗਦਾ ਠੱਕਾ
ਕੰਧ ਉਹਲੇ ਬੈਠਾ
ਬਾਬਾ ਬਖ਼ਤੌਰਾ

ਲਖਵਿੰਦਰ ਸ਼ਰੀਂਹ ਵਾਲਾ

ਅੱਖਾਂ

ਢਲਦਾ ਸੂਰਜ
ਅਖਾਂ ਪੂੰਝ ਵੇਖੇ
ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਰਹਿ ਗਈ

ਸਤਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਪਿੰਨੀਆਂ

ਬਰਫੀਲਾ ਮੌਸਮ
ਪ੍ਰਦੇਸ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾ ਕਰੇ ਯਾਦ
ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਪਿੰਨੀਆਂ

ਸਤਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਧੂਣੀ

ਸਰਦ ਰਾਤ —
ਧੂਣੀ ਦੀ ਲਾਟ ਨਾਲ ਰਲਿਆ
ਬਿਰਹਾ ਗੀਤ

ਅਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ

ਅਕਸ

1.
ਬਰਫ਼ ਪਿਛੋਂ ਮੀਂਹ–
ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਤੁਰਦਿਆਂ ਦਿਸਿਆ
ਅੱਧਾ ਚੰਨ
****************
2.
ਬਰਫ਼ ਪਿਛੋਂ ਮੀਂਹ–
ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਤੁਰਦਿਆਂ ਦਿਸਿਆ
ਆਪਣਾ ਹੀ ਅਕਸ

ਜਗਰਾਜ ਸਿੰਘ ਨਾਰਵੇ

ਨਿਸ਼ਾਨੀ

ਸ਼ਾਂਤ ਕਾਇਨਾਤ

ਗਲ ਚ ਪਾਈ ਆਪ ਮਾਹੀ ਨੇ

ਪਿਆਰ ਨਿਸ਼ਾਨੀ

ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ

ਬੰਜਾਰੇ ਦਾ ਗੀਤ

ਝਿਲਮਿਲਾਉਂਦਿਆਂ ਲਾਟਾਂ –
ਬਿਨ ਸਾਜ਼ ਬੰਜਾਰੇ ਦਾ ਗੀਤ
ਸਰਦ ਹਵਾ ‘ਤੇ ਸਵਾਰ

flickering flames –
a gypsy’s unaccompanied song
riding on cold breeze

jhilmilaundiyaa’n laattaa’n –
bin saaz banjaaray da geet
sard hawa ‘te sawaar

ਹਾਇਕੂ ਅਤੇ ਚਿਤਰ:  ਰੋਜ਼ੀ ਮਾਨ

ਕੰਬਦਾ ਹੱਥ

ਸਰਦ ਸ਼ਾਮ –
ਕੰਬ ਰਹੇ ਹੱਥ ਵਿਚ
ਰੱਮ ਦਾ ਪੈੱਗ

ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ

 

ਐਨਕ

ਕਕਰੀਲੀ ਹਵਾ –
ਬੁੱਢੇ ਬਾਪ ਦੀ ਐਨਕ ਤੇ
ਦਿਨ ਛਿਪਦੇ ਦੀ ਲਾਲੀ

ਹਰਵਿੰਦਰ ਧਾਲੀਵਾਲ

ਬੋਹੜ

ਢਲਦਾ ਸੂਰਜ –
ਬੂਢ਼ੇ ਬੋਹੜ ਤੋਂ ਡਿਗਿਆ
ਸੁੱਕਾ ਪੱਤਾ

ਮਨਦੀਪ ਮਾਨ

ਮੇਰੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹਾਇਕੂ—–

ਸਰਵਣ

ਰਾਤ ਹਨੇਰੀ-
ਛੱਤ ਤੋ ਬਜ਼ੁਰਗ ਜੋੜਾ ਤੱਕੇ
ਸਰਵਣ ਦੀ ਵਹਿੰਗੀ

ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ

ਕਿੱਕਰ

ਜੰਗਲੀ ਕਿੱਕਰ
ਜਨਵਰੀ ਦੀ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ –
ਚਰਵਾਹੇ ਦੀ ਮੁਸਕਾਣ

ਰੋਜ਼ੀ ਮਾਨ

ਟਟੀਹਰੀ

ਨੋ ਮੈਨ’ਜ਼ ਲੈਂਡ–
ਰਫਲ ਦੇ ਪਟਾਕੇ ਮਗਰੋਂ
ਟਟੀਹਰੀ ਦਾ ਸ਼ੋਰ

ਜੁਗਰਾਜ ਸਿੰਗ ਨਾਰਵੇ

ਮੂੰਗਫਲੀ

ਪੋਹ ਦੀ ਠੰਡ~
ਮੂੰਗਫਲੀ ਦਾ ਭਾਅ ਸੁਣ
ਕੱਛਾਂ ‘ਚ ਦਿੱਤੇ ਹੱਥ

ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ

ਨਗਾਰਾ

ਨਗਾਰੇ ਤੇ ਚੋਟ-
ਕੰਬਦੇ ਹਥਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ
ਸਰੋਵਰ ਚੋੰ ਚੁਲੀ

ਗੁਰਮੁਖ ਭੰਡੋਹਲ ਰਾਈਏਵਾਲ

ਤੁਲਸੀ

ਅੰਮੜੀ ਦਾ ਵਿਹੜਾ
ਤੁਲਸੀ ਦੇ ਬੂਟੇ ਹੇਠਾਂ ਬਲੇ
ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਦੀਵਾ

ਗੀਤ ਅਰੋੜਾ

ਪਸੰਦ

ਲਿਆਈ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ
ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਣ
ਖੂੰਡਾ ਖੂੰਜੇ ਰੱਖ
ਬਾਪੂ ਦਿਤਾ ਪਿਆਰ
ਦੋਨਾਂ ਨੂੰ ਕਲਾਵੇ ਲੈ

ਸੁਵੇਗ ਦਿਓਲ

ਫੇਰੇ

ਖੁਜਰਾਹੋ ਮੰਦਿਰ
ਪੱਚੀਂਵੀਂ ਵਰੇਗੰਡ ‘ਤੇ ਦੁਹਰਾਏ ਫੇਰੇ
ਗੂੰਜੀਆਂ ਗੁਫਾਵਾਂ

ਅਨੂਪ ਬਾਬਰਾ

ਟੋਪੀ

ਲਿਸ਼ਕਦਾ ਹਰਾ ਘਾਹ –
ਦਾਦੀ ਉਣ ਰਹੀ ਸਾਰਾ ਪਿਆਰ
ਗਰਮ ਟੋਪੀ ਵਿਚ

ਰੋਜ਼ੀ ਮਾਨ